Mtandao #1 kwa Afya ya Mama na Mtoto

Address:

P. O. Box 38995, Dar es Salaam, Tanzania

Magonjwa na Hali, Ujauzito AfyaTrack

Virusi Vya Corona COVID19 na Ujauzito

 

Je, wajawazito na kina mama wanaonyonyesha wanahitaji kujua nini kuhusu virusi vya corona?

Kuna mengi yasiyofahamika kuhusu madhara ya virusi vya corona kwa wajawazito na kina mama wanaonyonyesha. Lakini uelewa wa madhara ya virusi hivi utaongezeka kadiri muda unavyoenda.

Kuwa mjamzito huleta wasiwasi na hali ya sintofahamu kwa wamama wengi watarajiwa, hata kama kila kitu kinaenda sawa.

Wanahitaji kuepuka aina fulani ya vyakula mfano samaki wasiopikwa vizuri na jibini laini. Hii ni kwasababu miili yao inabadilika kwa kiasi kikubwa kila siku na utaratibu wake wa kawaida unaweza kuvurugika.

Taifa la Uingereza ni moja ya nchi ambazo hivi karibuni zimewahusisha wanawake wajawazito katika kundi la watu walio katika hatari za kupata maambukizi haya. Inashauriwa wanawake wajawazito kukaa mbali na mikusanyiko ya watu ili kupunguza nafasi za kushika virusi vya Corona. Inaeleweka, wajawazito wengi na familia zao wana wasiwasi na wamechaganyikiwa kwasababu ya ujio huu wa Virusi vya Corona.

Pamoja yote hayo, ukweli unabaki kuwa hatuna ufahamu wa kutosha kuhusu madhara ya virusi hivi vya Corona COVID-19 kwa wajauzito. Kuwepo kwa ufahamu wa kutosha husaidia kuchukua hatua za uhakika. Uwepo mdogo wa wanawake wajawazito waliopata maambukizi haya pamoja na ufahamu wa kutosha wa Virusi hivi vya Corona kwa ujumla utatusaidia kutoa ushauri wa ziada kwa wanawake wajawazito kuchukua tahadhari mapema.

Mfumo Dhaifu wa Kinga ya Mwili

Mwanzoni ilidhaniwa kipindi cha ujauzito kinga ya mwili ya mwanamke inadhoofika na kumfanya kuwa katika hatari ya kupata maambukizo. Hata hivyo, kama ilivyo vitu vingi vinavyohusiana na mwili wa binadamu ushahidi mpya unaonesha kuwa kinga mwili ya mjamzito hupanda kipindi cha ujauzito, na wakati mwingine huwa ni ya kubadilika badilika.

Mabadiliko haya ya kinga ya mwili kipindi cha ujauzito ni muhimu kwa ajili ya kumpa nafasi mtoto anayeendelea kukua katika hatua tofauti za ujauzito. Kwa mfano katika hatua za kwanza za ujauzito kinga ya mwili inabadilika ili kuruhusu upandikizaji katika mwili. Wakati mwingine mfumo wa kinga unahitaji kujirekebisha katika njia tofauti, mfano mzuri ni wakati mwili wa mwanamke unajiandaa kupata uchungu wa kujifungua.

Jambo la muhimu katika maelezo yote haya ni kwamba kuwa na mfumo wa kinga wenye kubadilika badilika inakuweka katika hatari kubwa ya matatizo ya Virusi vya Corona kama vile shida katika upumuaji na hata homa ya mapafu (pneumonia).

Kitu cha kwanza cha kutiliwa mkazo ni wanawake wajawazito waendelee kuhudhuria miadi yao ya kliniki katika hospitali isipokuwa kama wameambiwa vinginevyo na mkunga au daktari wao.

Kwa sasa hakuna sababu ya kubadilisha mpango wako wa kujifungua, kama uliandaa hapo awali. Mpango wa kujifungua unahusisha mahali unapotarajia kujifungulia (hospitali, zahanati, kituo cha afya, au nyumbani) na aina gani ya dawa za maumivu unatarajia kupata.

Walakini, ikiwa umeonekana na dalili zinazoashiria maambukizi ya Virusi vya Corona, kama kikohozi kikavu au joto kubwa la mwili, kubanwa kifua na kupumua kwa shida,  ni lazima ujitenge (self-isolation) na wasiliana na daktari au mkunga wako haraka.

Vilevile, kwa wanawake wajawazito wenye matatizo mengine ya kiafya wanahitaji kuwa makini zaidi na kukaa mbali na mikusanyiko ya watu ikiwezekana kufikiria kujitenga (self-isolation) kipindi cha ujauzito. Wanawake waliopata ugonjwa wa kisukari, aina ya ugonjwa wa kisukari ambayo ni matokeo ya ujauzito ijulikanayo “Ugonjwa wa Kisukari kipindi cha Ujauzito” (gestational diabetes), wanatakiwa kuchukua tahadhari na kupunguza migusano na watu.

Kuwa mgonjwa wa kisukari wakati wa ujauzito ni kundi la hatari hata bila kupata Virusi vya Corona, kwasababu ugonjwa huu wa kisukari unaongeza ugumu wakati wa ujauzito na kujifungua. Zaidi ya hapo, viwango vikubwa vya sukari katika damu kwa mda mrefu bila kutibiwa na kuangaliwa vizuri vinaweza kudhoofisha mfumo wa kinga zaidi.

Kutokana na mfumo wa kinga unaobadilika kila hatua wakati wa ujauzito ni vizuri wanawake wasio na matatizo ya kiafya kuchukua tahadhari na kukaa mbali na watu pale inapobidi.

Kama ilivyo wajawazito wengi wanaishi na wenzi wao au mara nyingine mtoto/watoto wao wengine, ushauri huu ni vizuri kufuatwa ili kupunguza nafasi ya kuweka afya ya mama mjamzito katika hatari ya kupata maambukizi ya Virusi vya Corona.

Tahadhari hizo ni pamoja na kufanya kazi ukiwa nyumbani kwa wale wanaoweza, kataa mgusano wa aina yeyote na watu na epuka sehemu za mikusanyiko.

Mwisho kabisa, ili kuwasaidia wajawazito kuwa na ujauzito wenye afya na kinga ya mwili nzuri katika kipindi hiki, ni vizuri kuzingatia mlo bora wenye madini chuma kwa wingi (kama mboga za majani zenye kijani kilichokolea, samaki na mayai) na madini ya foliki ambayo yanapatikana kwenye maharage, kunde, maharage ya kijani n.k. Bila kusahau vidonge vya vitamini vya kila siku ulivyoandikiwa na daktari wako vinasaidia pia.

Je, ninaweza kumpatia mtoto wangu Virusi vya Corona?

Je, kuna uwezekano wa mama mjamzito aliyepata maambukizi ya Virusi vya Corona kumpatia mtoto anayeendelea kukua ndani ya mwili wake?  Hili ni moja ya swali linalowaumiza wajawazito wengi na familia zao.

Ukweli ni kwamba kuna maambukizi mengi ya virusi, bakteria na fangasi ambayo yanaweza kupatiwa mtoto kipindi cha ujauzito, kama vile Virusi vya Ukimwi, Homa ya Manjano, Tetekuwanga, Rubela na Toxoplasmosis (maambukizi yanayosababishwa kwa kula nyama isiyopikwa vizuri na iliyogusana na kinyesi cha paka).

Hakuna ushahidi unaoonyesha Virusi vya Corona vinaweza kumpata mtoto aliye tumboni kama mama mjamzito anayo maambukizi. Ila kwa sababu virusi hivi ni vipya wanasayansi wanaendelea kuusoma ugonjwa huu taratibu na tutegemee taarifa zaidi hapo mbeleni.

Utafiti uliochapishwa katika jarida la kujitegemea la Kidaktari liitwalo “The Lancet” ambalo liliwafuatilia wanawake 9 waliopatikana na maambukizi ya virusi hivi baada ya kufanyiwa vipimo nchini China, waligundua hakuna mtoto hata mmoja aliyezaliwa na maambukizi haya (ikumbukwe wanawake hawa wote walijifungua kwa njia ya upasuaji). Ijapokuwa idadi ni ndogo ila inatia matumaini.

Pia hakuna ushahidi ulioonyesha kulikuwa na virusi ndani ya kimiminika cha amnion “Amniotic fluid” hichi ni kimiminika kinachomzunguka na kumlinda mtoto wakati wa ujauzito. Pia hakuna ushaidi uliopatikana ndani ya sampuli za damu zilizochukuliwa kutoka katika kitovu cha kila mtoto. Hali hii inaweza kupendekeza kujifungua kwa njia ya kawaida kwa mjamzito aliye na maambukizi ni njia salama, lakini hatuna majibu ya uhakika kuhusu hili kwasababu idadi ya tafiti zilizofanywa ni ndogo sana.

Kwa tafiti zote hizi inaonyesha kuna ushahidi kidogo kuwa watoto wanaweza kupata maambukizi ya virusi hivi kutoka kwa mama zao wakati wa ujauzito.

Je, ninaweza kumpatia mtoto wangu maambukizi kwa njia ya kunyonyesha?

Hakuna uwazi wa kutosha katika suala la maziwa ya mama, hata hivyo hatuwezi fanya hitimisho kama maziwa ya mama yanabeba virusi au la!

Baadhi ya virusi, kama virusi vya UKIMWI vinajulikana kuenezwa kwa njia ya maziwa ya mama, lakini mpaka tulipofikia hakuna ushahidi kuwa Virusi vya Corona COVID-19 vinaweza kuenezwa kwa njia hii pia.

Ushauri uliopo ni kuwa wamama ambao hawana maambukizi haya waendelee kuwanyonyesha watoto wao ila wakumbuke kunawa mikono yao vizuri kabla na baada ya kuwanyonyesha.

Ikiwa mama ataonekana na dalili za kukohoa au joto kubwa la mwili, ni vizuri atumie njia mbadala ya kunyonyesha (mf: vifaa maalumu vya kukamua maziwa) na kumpatia mtu mwingine asiye na maambukizi kumlisha mtoto mpaka atakapo pona.

Kuna ushahidi wa kutosha kuwa maziwa ya mama ni mazuri kwa kuongeza kinga mwili ya mtoto, hivyo kusitisha moja kwa moja kumnyonyesha mtoto wako kunaweza kumuweka katika  hatari ya kupata maambukizi kwa urahisi.

Kadiri muda unavyokwenda, haitaepukika na tutarajie kushuhudia wanawake wengi wajawazito wakipata virusi vya corona COVID-19, hii itapelekea wanasayansi kuweza kutambua zaidi jinsi kirusi hiki kinafanya kazi na ni kwa namna gani kinamuathiri mjamzito. Kwa sasa kuchukua hatua za kujikinga ni muhimu – kuosha mikono kwa maji tiririka, kuepuka kukaa karibu karibu sana ikiwemo kuepuka maeneo yenye mikusanyiko ya watoto, kukaa nyumbani, kuepuka wageni ni njia zinazohitaji kufuatwa kuweza kuwa salama.

 

IMEPITIWA: 19 MARCH 2020

 

 

Lishe AfyaTrack

Ulaji Bora Kipindi cha Ujauzito

Kuna msemo wa zamani wa ujauzito usemao, “ukiwa mjamzito, unakula chakula cha watu wawili”. Wanawake wengi wanaamini wanaweza kuongeza chakula wanachokula na uzito wa ziada wanaopata utapungua baada ya ujauzito. Hata hivyo, hii sio kweli. Kabla ya ujauzito unatakiwa kula takribani kalori 2000 kwa siku kutegemea na uzito na aina ya kazi yako. Kipindi cha ujauzito kalori unayochukua ndani ya mwili lazima iongezeke kwa karibu kalori 200 kwa siku kuanzia kipindi cha tatu cha miezi mitatu ya ujauzito (Third trimester).

Kalori za ziada zinampatia mtoto nguvu na virutubisho. Zinahitajika pia kwa ukuaji wa plasenta, kuongeza ujazo wa damu, na kujenga maji maji ya ukuta wa uzazi. Pia zinahitajika kusambaza nguvu ya ziada kwenye mwili wako inayohitajika kufanya mambo yote ya ziada ya ujauzito katika mwili wako.

Mwanamke aliye na uzito wa kuzidi mwanzoni mwa mimba yake aendelee kula kalori ya ziada isipokuwa daktari akimshauri vinginevyo. Ujauzito sio mda wa kupunguza uzito au kama moja ya njia ya kuyeyusha mafuta, hii ni hatari kwa mtoto wako. Hata hivyo wanawake walioanza na uzito mkubwa mwanzoni mwa ujauzito, hupungua wakiaanza kufuata maisha yenye afya, ikiwemo vyakula vyenye nyuzinyuzi zitokanazo na mbogamboga, matunda na mbogamboga na protini pungufu na punguzo la fati mbaya. Hawa wanawake watajikuta wanapungua uzito baada ya mtoto kuzaliwa kiurahisi kama wametumia miezi tisa kuwa wenye afya na kuwa katika umbo zuri.

Mwanamke aliye na uzito pungufu inawezekana kuhamasishwa kuongeza uzito wa ziada, ambapo atashauriwa kula zaidi ya kalori 200 zilizopendekezwa, na atashauriwa kuongeza kalori zake anazochukua kwenye vyakula kabla ya kipindi cha tatu cha miezi mitatu ya mwisho ya ujauzito. Hii itakua lazima kumruhusu kuwa na ujauzito wa afya na kuwa na uwezo wa kuunga mkono ukuaji mzuri wa mtoto.

Ukiwa umezoea kula milo mitatu kwa siku kabla ya ujauzito, utajikuta ukila milo sita midogo ndani ya siku. Hii haimaanishi kuwa unakula milo mingi, ila ni milo midogo mitatu na vitafunwa vitatu vyenye afya. Hii haisaidi tu kudhibiti kiwango cha sukari ndani ya mwili, lakini pia hurahisisha mmeng’enyo wa chakula.

Milo midogo pia inamsaidia mwanamke anayesumbuliwa na magonjwa ya asubuhi yanayosababisha matatizo machache katika mfumo wa chakula. Wanawake wanosumbuliwa na kukosa choo wanaweza kupata faida na milo midogo midogo kila baada ya masaa machache badala ya kula milo miwili au mitatu mikubwa.

Kama magonjwa ya asubuhi ni makali (kichefuchefu cha asubuhi na kutapika), na hauna chakula cha kutosha mwilini ni hatari kwa afya ya mtoto wako, ni muhimu kuongea na daktari wako kuepuka matatizo wakati wa ujauzito. Kutapika kwa kupitiliza ni vema kuripotiwa kwa daktari mara moja.

Magonjwa na Hali AfyaTrack

Kiungulia Wakati wa Ujauzito.

Kipindi cha ujauzito mabadiliko mbalimbali hutokea katika mwili wa mjamzito ili kuruhusu ukuaji na maendeleo ya mtoto aliye tumboni, mabadiliko haya vilevile ni maandalizi ya mtoto kuzaliwa. Kiungulia ni miongoni mwa matatizo yanayowapata wanawake wengi wanapobeba mimba, tatizo hili huwapata wajawazito mara nyingi katika miezi mitatu ya mwisho ya ujauzito na kwa wengine miezi mitatu ya kwanza ya ujauzito.

Kiungulia hutokea wakati kiwambo (valvu) kilichopo kati ya tumbo na koromeo la chakula (esophagus) kinapolegea na kushindwa kuzuia tindikali (acid) ya tumbo isipenye na kurudi katika koromeo la chakula na kusababisha maumivu makali kifuani. Ujauzito huongeza nafasi ya mama kupata kiungulia kwasababu homoni ya projesteroni hulegeza kiwambo hicho na kusababisha tindikali (acid) inayozalishwa tumboni hasa baada ya kula kurejea katika koromeo la chakula na kusababisha kiungulia.

Je, Kiungulia Kinasababishwa na Nini Wakati wa Ujauzito?

Ili kuelewa njia na mbinu za kuzuia kiungulia kisitokee ni vizuri kufahamu kiungulia kinasababishwa na ni nini wakati wa ujauzito.

Mabadiliko ya homoni

Wakati wa ujauzito kiwango cha homoni ya projesteroni huongezeka zaidi ili kuhakikisha mtoto tumboni anakua vizuri, lakini pia homoni hii inafanya misuli ilegee. Hali hii inaweza kupelekea misuli ya koo la juu kulegea zaidi na kuruhusu tindikali inayozalishwa tumboni kurudi kwenye koromeo la chakula na kusababisha maumivu makali kifuani.

Ukuaji wa mtoto tumboni/ Kuongezeka ukubwa tumbo la uzazi

Katika miezi mitatu ya mwisho ya ujauzito kiungulia hutokea kwasababu ya ukubwa wa mfuko wa uzazi unaosababisha kubana utumbo mdogo na tumbo. Kadiri mtoto anavyoendelea kukua tumboni ndivyo mfuko wa uzazi unavyokua mkubwa na kusababisha kuongezeka kwa mkandamizo tumboni. Mbano huu hupeleka vilivyoko tumboni kusukumwa upande wa koromeo la chakula.

Baadhi ya mambo na hali zinazochangia kiungulia kutokea wakati wa ujauzito ni pamoja na:

  • Kula chakula kingi na kunywa maji mengi wakati wa kula
  • Ulaji wa vyakula vyenye mafuta, pilipili na viungo vingi
  • Ulaji wa chakula kingi wakati mmoja
  • Kula chakula masaa machache kabla ya kwenda kulala
  • Kuvaa mavazi yakubana wakati wa ujauzito inaweza kuchangia kiungulia kutokea
  • Matumizi ya kahawa au vinywaji vyenye kahawa
  • Unywaji wa pombe wakati wa ujauzito
  • Uvutaji sigara wakati wa ujauzito.

Ishara na Dalili za Kiungulia Wakati wa Ujauzito.

Kawaida dalili zinatokea baada ya kula au kunywa, vilevile unaweza kupata dalili hizi wakati wowote kipindi cha ujauzito lakini mara nyingi zinatokea sana wiki ya 27 ya ujauzito na kuendelea. Miongoni mwa dalili hizo ni pamoja na:

  • Kujisikia kuungua, kuchoma au maumivu kifuani kutokana na tindikali za tumboni kurudi kwenye umio (esophagus)
  • Tumbo kujaa gesi
  • Uchachu mdomoni
  • Kujisikia kuumwa
  • Kubeua mara kwa mara
  • Kukohoa mara kwa mara
  • Kupata malengelenge kwenye mdomo
  • Kujisikia kutapika.

Mambo Muhimu ya Kuzingatia Kufanya Nyumbani ili Kupunguza Kiungulia Wakati wa Ujauzito

  • Kuwa makini na chakula unachokula. Hakikisha unaepuka vyakula vyenye tindikali na pilipili kama vile nyanya, vitunguu maji, vitunguu swaumu, kahawa, soda, chokoleti. Kaa mbali na vyakula vyenye mafuta mengi na viungo vingi, aina hii ya vyakula vinachelewesha umeng’enyaji wa chakula tumboni.
  • Kula milo midogo midogo badala ya milo mikubwa mitatu ya kawaida. Hii inasaidia kuepuka tumbo kujaa sana
  • Kaa wima kila unapokula, inasaidia chakula kutulia tumboni.
  • Hakikisha usile mlo mkubwa (mfano:chakula cha usiku) masaa matatu kabla ya kwenda kulala. Unaweza kula mlo mwepesi ambao utalifanya tumbo lako kuwa tupu na kuepusha kiungulia.
  • Usivute sigara na kunywa pombe wakati wa ujauzito. Kemikali zinazopatikana katika sigara na pombe zinasababisha kiwambo (valvu) kulegea, valvu hii inafanya chakula chote kilicho tumboni kutulia, lakini mara baada ya kulegea chakula ambacho hakijameng’enywa na tindikali inayopatikana tumboni zinapata uhuru wa kurudi kwenye koromro la chakula na kusababisha kiungulia.
  • Vaa nguo zisizobana wakati wa ujauzito. Nguo za kubana huongeza mkandamizo tumboni hivyo kuwa rahisi kwa tindikali za tumboni kurudi kwenye koromeo la chakula (oesophagus).
  • Unapoenda kulala hakikisha sehemu za juu za mwili zimeinuliwa juu kidogo kwa kuweka mto.
  • Kunywa maji dakika 30 baada ya kumaliza kula siyo katikati ya mlo.
  • Ongea na daktari au mkunga wako juu ya dawa sahihi kwaajili ya kiungulia. Hali ikiwa mbaya hakikisha unaenda hospitali, kulingana na hali yako ya ujauzito daktari atapendekeza dawa sahihi za kutumia. Usitumie dawa bila kupata ushauri wa daktari maana zinaweza kukudhuru wewe na mtoto tumboni.
  • Unapohisi kiungulia kunywa glasi ya maziwa au kunywa maji moto yaliyowekwa kijiko kimoja cha asali.
  • Mjamzito alale kwa ubavu wa kushoto, tafiti zinaonyesha kulala kwa ubavu wa kulia kunasababisha kiungulia kwasababu ni rahisi tindikali za tumboni kurudi kooni.
  • Kula papai au nanasi mara kwa mara kwa sababu matunda haya yana enzaimu (kemikali maalum) zinazosaidia tumbo kumeng’enya chakula.

IMEPITIWA: NOVEMBA, 2021.

Magonjwa na Hali AfyaTrack

Maumivu ya Kichwa Wakati wa Ujauzito.

Ikiwa wewe ni mjamzito na unapata maumivu ya kichwa mara kwa mara, hauko pekee yako. Ripoti moja ya matibabu iliyotathiminiwa ilionyesha asilimia 39 ya wanawake wajawazito na waliotoka kujifungua hupata maumivu ya kichwa.

Ijapokuwa kipindi cha ujauzito utakuwa na maumivu ya kichwa tofauti na yale uliyozoea, ikumbukwe maumivu haya wakati wa ujauzito hayana madhara.

Maumivu ya kichwa wakati wa kipindi cha kwanza cha ujauizto yanaweza kutokea kwa sababu tofauti ukilinganisha na maumivu katika kipidni cha pili cha ujauzito. Kwa baadhi ya kesi, maumivu ya kichwa yanaweza kuwa ishara ya matatizo mengine ya kiafya wakati wa ujauzito.

Mwambie daktari au mkunga wako kuhusu maumivu haya ya kichwa kabla,wakati na baada ya ujauzito. Ni busara pia kuweka kumbukumbu ya mara ngapi unapata maumivu haya na kwa kiasi gani maumivu yanakuwa makali. Kwa kuongezea, weka kumbukumbu ya aina ya dalili nyingine unazopita.

Aina za Maumivu ya Kichwa.

Maumivu mengi ya kichwa yanayowapata wajawazito hutokea yenyewe. Hii sio dalili au ishara ya tatizo au hitilafu nyingine katika ujauzito. Haina budi kujifunza baadhi ya aina kuu za maumivu haya ya kichwa ili kukusaidia kujua aina gani ya maumivu ya kichwa inakutokea, aina hizo ni pamoja na:

Maumivu ya kichwa ya kuvuta “tension headache”. Ikiwa una msongo wa mawazo, njaa au maumivu ya shingo au mabega unaweza kupata aina hii ya maumivu ya kichwa. Ni moja ya aina kuu ya maumivu ya kichwa.

Maumivu ya kichwa kama kinagongwa gongwa “migraine attacks”. Aina hii ya maumivu unaweza pitia maumivu wastani na kuwa makali yanayogonga gonga na kudumu kwa masaa au hata siku. Wanawake wenye aina hii ya maumivu hupitia dalili kama kushindwa kuona vizuri, kufa ganzi na kichefuchefu.

“Sinus headache”. Mkandamizo kuzunguka macho, mashavu na kichwa pamoja na kubanwa mafua ni ishara za aina hii ya maumivu ya kichwa. Aina hii huchanganywa na “migraines”, maumivu haya huongezeka kila unapoinama au kulala.

“Cluster headache”. Unaweza kusikia kama maumivu juu ya maumivu yanayoanza haraka na kuwa makali sana yanayodumu kwa siku au zaidi. Maumivu haya yanajikita katika jicho moja au kuathiri upande mmoja wa kichwa. Habari njema ni kwamba, aina hii ya maumivu huwapata wanaume sana kuliko wanawake, hivyo ni nadra sana kuwapata wanawake.

Maumivu ya kichwa ya kudumu “chronic headaches”. Ikiwa unapata maumivu ya kichwa zaidi ya siku 15 ndani ya mwezi, maumivu haya yanaweza kuchukuliwa kama ya kudumu.

Je, Dalili na Ishara za Maumivu ya Kichwa Wakati wa Ujauzito ni Zipi?

Maumivu ya kichwa yanatofautiana kutoka kwa mtu mmojaa na mwingine. Unaweza kupata dalili kama:

  • Maumivu kidogo/yasiyo makali
  • Kichwa kugonga gonga au maumivu ya kubana na kuachia kwa nguvu katika kichwa
  • Maumivu makali upande mmoja au pande zote mbili za kichwa
  • Maumivu ya makali nyuma ya jicho moja au yote
  • Kichefuchefu
  • Kutapika
  • Kushindwa kuona vizuri

Kwa baadhi ya wanawake wanapata shida wakiwa katika mwanga na sauti kubwa “light and sound sensitivity” wanapopata maumivu ya kichwa aina ya “migraine”. Maumivu yanakuwa makali zaidi wakisogea sehemu moja kwenda nyingine.

Nini Chanzo cha Maumivu ya Kichwa Wakati wa Ujauzito?

Vichocheo (homoni) ni sababu kuu ya maumivu ya kichwa, japo zipo sababu nyingine nyingi za maumivu ya kichwa kila hatua ya ujauzito.

Kipindi cha kwanza cha ujauzito (first trimester)

Maumivu ya kichwa ya kuvuta hutokea sana kipindi hichi. Hii hutokea kwasababu mwili wa mjamzito unapitia mabadiliko mbalimbali. Mabadiliko yafuatayo yanapelekea maumivu ya kichwa:

  • Mabadiliko ya homoni
  • Kiwango kikubwa cha damu
  • Mabadiliko ya uzito wa mwili

Vilevile maumivu ya kichwa kipindi hichi yanasababishwa na: ukosefu wa maji ya kutosha mwilini, kichefuchefu na kutapika, msongo wa mawazo, ukosefu wa usingizi, kuacha kutumia kahawa, lishe duni, viwango vidogo vya damu, kiasi kidogo cha mazoezi au kazi za mwili na unyeti wa mwanga na sauti (sound and light sensitivity).

Vipo baadhi ya vyakula vinasababisha maumivu ya kichwa. Vyakula hivi vinabadilika kipindi cha ujauzito, baadhi ya vyakula hivi vinavyoweza kusababisha maumivu ya kichwa kwa baadhi ya watu ni pamoja na:

  • Maziwa
  • Chokoleti
  • Jibini
  • Mikate iliyotengenezwa na hamira
  • Nyanya
  • Nyama iliyosindikwa
  • Pombe
  • Karanga

Kipindi cha pili na cha mwisho cha miezi mitatu ya ujauzito (second and third trimester)

Maumivu ya kichwa katika vipindi hivi yanaweza sababishwa na:

  • Uzito ziada wa mwili
  • Mkao (jinsi mjamzito anavyobeba mwili wake)
  • Kiasi kidogo cha usingizi
  • Mlo
  • Misuli kukaza na kubana
  • Shinikizo kubwa la damu: baada ya wiki ya 20 ya ujauzito, maumivu makali ya kichwa yanahusishwa na shinikizo kubwa la damu. Hali hii inaongeza nafasi ya kupata baadhi ya matatizo katika ujauzito wako kama vile kujifungua kabla ya wiki 37 ya ujauzito, kifafa cha mimba (pre-elampsia,eclampsia), tatizo la kondo la nyuma kuachia kabla mtoto hajazaliwa, kiasi kidogo cha oksijeni inayoenda kwa mtoto, mtoto kuzaliwa na uzito duni na kiharusi
  • Kisukari

Sababu nyingine za maumivu ya kichwa wakati wa ujauzito ni pamoja na maambukizi ya kawaida na magonjwa makubwa zaidi kama vile:

  • Kuvimba kwa mizizi ya hewa kwenye mifupa karibu na pua na macho “sinus infection”
  • Shinikizo dogo la damu
  • Tatizo la “blood clot” linalosababishwa na unene, kukaa mda mrefu, ujauzito, kuvuta sigara, njia za uzazi wa mpango n.k. “Blood clot” inatokea pale damu inapobadilika kutoka hali ya ukimiminika na kuwa katika hali yabisi (bonge la damu).
  • Kutoka damu
  • Ugonjwa wa selimundu (sickle cell anemia)
  • Tatizo la uvimbe kwenye ubongo (brain tumor)
  • Uvimbe (aneurysm)
  • Kiharusi
  • Matatizo ya moyo
  • Ugonjwa wa homa ya uti wa mgongo.

Matibabu ya Maumivu ya Kichwa Wakati wa Ujauzito.

Wakati wa ujauzito, inasahuriwa kutuliza maumivu haya kwa kutumia njia za asili kama inawezekana, ingawa mkunga au daktari wako anaweza kukushauri dawa sahihi kutumia. Ongea na daktari kabla ya kutumia dawa zako za kutuliza maumivu wakati wa ujauzito. Usitumie asprin na ibuprofen (Advil, motrin,mitishamba), Acetaminophen (tylenol) inaweza kutumika kuleta unafuu na pia inaaminika kuwa salama kwa ujauzito.

CDC (Centre for Disease Control and Prevention) wameonya kuwa matumizi ya dawa za kupunguza maumivu zinaweza kuwa na madhara kwa mtoto anayekua, haswa kama zitatumika kipindi cha kwanza cha miezi mitatu ya ujauzito. Daktari anaweza kukushauri njia mbadala za matibabu ya kutibu maumivu ya kichwa wakati wa ujauzito na dawa za asili za maumivu ya kichwa kama vile:

  • Kunywa maji na vimiminika vya kutosha
  • Ikiwa una maumivu yaliyosababishwa na “sinus infection” tumia taulo/kitambaa cha moto kukanda kuzunguka eneo la macho na pua.
  • Kama maumivu yako ya kichwa ni yakuvuta, chukua barafu zifunge kwenye kitambaa au taulo kisha weka kwenye shingo yako
  • Pumzika kwenye chumba kilicho na mwanga hafifu (giza) kisha jaribu kuvuta pumzi ndani na kuachia kuondoa msongo mwilini.
  • Oga kwa maji ya moto
  • Tafuta mkao mzuri wa kubeba mwili wako haswa kipindi cha mwisho cha miezi mitatu ya ujauzito
  • Pumzika vya kutosha
  • Fanya zoezi la kutembea kisha kunywa maji ya kutosha
  • Pata masaji
  • Fanya mazoezi na kujinyoosha mara kwa mara.

Tafuta huduma ya haraka ikiwa una dalili zifuatazo:

  • Homa
  • Kichefuchefu na kutapika
  • Kushindwa kuona vizuri
  • Maumivu makali
  • Maumivu ya kichwa yanayodumu zaidi ya masaa kadhaa
  • Maumivu ya kila mara ya kichwa
  • Kuzimia
  • Mshtuko wa moyo
  • Maumivu ya kichwa yanayoambatana na kuongezeka uzito ghafla, maumivu upande wa kulia juu ya fumbatio na kuvimba mikono na uso.

Daktari anaweza kukushauri kufanya vipimo na uchunguzi zaidi ili kujua chanzo cha maumivu ya kichwa. Vipimo hivi ni pamaoja na;

  • Shinikizo la damu
  • Kipimo cha damu
  • Kipimo cha kiwango cha sukari katika damu
  • Kipimo cha kuona
  • Ultrasound ya kichwa na shingo
  • Kipimo cha uchunguzi wa moyo na kichwa
  • Afya ya jicho kwa kutumia hadubini

Je, Ninaweza Kuzuia Maumivu ya Kichwa Wakati wa Ujauzito?

Ijapokuwa baadhi ya maumivu ya kichwa hayaepukiki, vidokezo sahihi na hatua chache zinaweza kuchukuliwa ili kuzuia kutokea hapo baadae. Baadhi ya vidokezo hivyo ni pamoja na:

  • Kula mara kwa mara. Kuruka milo kunapelekea kiwango kidogo cha sukari katika damu ambacho kinasababisha maumivu ya kichwa. Hakikisha unakula chakula kwa muda sahihi, ikiwezekana beba matunda au vitafunio vyenye afya kila uendapo ili kuufanya mwili upate virutubisho sahihi kwa wakati sahihi.
  • Lala vizuri. Pata mapumziko ya kutosha ni muhimu katika kipindi cha kwanza na cha mwisho cha miezi mitatu ya ujauzito, lakini kumbuka usilale sana maana kufanya hivyo kutafanya kichwa kuuma.
  • Punguza matumizi ya kahawa
  • Pata hewa ya kutosha. Epuka maeneo yaliyo na joto sana, msongamano, harufu nzito. Ukiwa ndani kumbuka kufungua dirisha ili hewa safi ipenye ndani. Angalau mara chache pata hewa safi nje kwa kutembea jioni au asubuhi.
  • Tafuta eneo lenye amani na utulivu. Makelele yanapelekea maumivu ya kichwa, eneo tulivu linaweza kusaidia kuepuka maumivu ya kichwa sasa n ahata baadae.
  • Hakikisha mwili wako unadumu katika mkao ambao ni salama kwako. Jaribu kutojikunja au kuinama unapotembea au kukaa kazini.
  • Jaribu kufanya yoga, mazoezi ya kupumua kwa kuvuta pumzi ya nguvu kwa ndani na kuachia taratibu.

KUMBUKA

Maumivu ya kichwa ni kawaida wakati wa ujauzito. Unaweza ukapata maumivu ya kuvuta ya kichwa katika kipindi cha kwanza cha miezi mitatu ya ujauzito. Hali hii inaweza kutokea kwasababu ya mabadiliko yanayopitiwa na mwili kwa kipindi cha mda mfupi.

Maumivu haya ya kichwa yanaweza kutokea katika kipindi cha pili na cha mwisho cha miezi mitatu ya ujauzito kwasababu nyinginezo. Baadhi ya sababu zinazosababisha maumivu ya kichwa katika kipindi cha katikati na mwisho wa ujauzito zinaweza kuwa kubwa na hatari kwa afya.

Shinikizo kubwa la damu ni sababu kubwa hatari ya maumivu ya kichwa wakati wa ujauzito. Wakati wowote katika ujauzito wako unaweza kupata tatizo hili. Unaweza usiwe na dalili zozote zile. Angalia shinikizo lako la damu angalau mara moja kwa siku ukiwa nyumbani kwa kutumia kifaa maaalum.

Mtaarifu daktari katika miadi yako ya kliniki ikiwa unapata maumivu haya mara kwa mara. Mjulishe daktari mara moja ikiwa kuna historia katika familia yenu ya watu kusumbuliwa na shinikizo kubwa la damu, kisukari, maumivu makali ya kichwa aumshtuko wa moyo.

Tumia dawa na matibabu kama ulivyoelekezwa na daktari wako. Fuata mlo mzuri na mazoezi salama kwa hali yako. Muone daktari kwaajili ya uchunguzi au ufuatiliaji wa matibabu kila unapopaswa kwenda. Sababu za maumivu ya kichwa wakati wa ujauzito zinatibika au kuzuilika kwa kuzingatia huduma sahihi.

IMEPITIWA: OKTOBA, 2021.

Magonjwa na Hali AfyaTrack

Tatizo la Kondo la Nyuma (Placenta) Kuachia Kabla ya Mtoto Kuzaliwa (Placenta Abruption)

Tatizo hili linaweza kutokea ghafla wakati wa ujauzito. Inaweza kuwa hatari kwako na mtoto wako hivyo msaada wa haraka unahitajika. Kwa bahati nzuri sio tatizo linalowapata wajawazito wote.

Kondo la nyuma (placenta) inakua ndani ya mfuko wa uzazi ukiwa mjamzito. Kiungo hiki kinatumika kumlisha mtoto akiwa tumboni kwa mama yake kwa kutuma chakula virutubisho na hewa ya oksijeni kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto, na kutoa taka mwili zinazojijenga katika damu ya mtoto. Kondo la nyuma limejishikilia kwenye ukuta wa uterasi na mtoto wako amejishikilia kwenye kondo la nyuma kwa kutumia kiunga mwana (umbilical cord). Katika hali ya kawaida, kondo la nyuma hujitenga na ukuta wa mfuko wa uzazi mara baada ya mtoto kuzaliwa. Ukipata tatizo hili, kondo la nyuma hujitenga na ukuta wa mfuko wa uzazi kabla hata mtoto kuzaliwa (placenta abruption), ambapo husababisha mama kupoteza damu nyingi, kufariki kwa mtoto na hata mama mwenyewe.

Dalili na Ishara za Kondo la Nyuma Kuachia Kabla Mtoto Kuzaliwa (Placenta Abruption).

Tatizo hili linaathiri takribani asilimia moja ya wajawazito. Linatokea mda wowote baada ya wiki 20 za ujauzito, lakini pia linatokea sana katika kipindi cha mwisho cha miezi mitatu ya ujauzito (third trimester).

Tatizo hili hutokea ghafla unaweza kuona damu ikitoka ukeni. Kiasi cha damu inayotoka ukeni kinatofautiana. Wakati mwingine kiasi kidogo cha damu hutoka ukeni kwasababu damu hunaswa ndani ya mfuko wa uzazi. Hivyo usidharau tatizo kwasababu kiasi cha damu kilichotoka ni kidogo, pata msaada wa haraka ikiwa dalili hiyo ya damu kutoka ukeni imeambatana na dalili hizi nyingine:

  • Maumivu katika tumbo au mgongo
  • Mibano na mikazo ya haraka au taratibu katika mfuko wa uzazi
  • Matatizo katika mapigo ya moyo ya mtoto

Tatizo la kuachia kondo la nyuma linaweza kutokea kidogo kidogo “chronic abruption”. Unaweza shuhudia:

  • Damu nyepesi kutoka na kuacha ukeni
  • Kiwango kidogo cha “amniotic fluid”
  • Mtoto aliye tumboni hakui haraka kama anavotakiwa.

Tatizo Hili la Kuachia Kondo la Nyuma Linasababishwa na Nini?

Wakati mwingi, madktari hawajui chanzo. Lakini unywaji wa pombe au matumizi ya madawa ya kulevya ukiwa mjamzito inaweza kuongeza hatari ya kupata tatizo hili. Vitu vingine vinavyochangia ni pamoja na:

  • Ulipata tatizo hili katika mimba zilizopita. Kama tatizo hili lilishawahi kukupata hapo awali una nafasi ya takribani asilimia kumi tatizo hili kutokea tena katika ujauzito wa sasa.
  • Uvutaji sigara. Utafiti mmoja ulionyesha wanawake waliokuwa wanavuta sigara kabla ya kushika ujauzito waliongeza nafasi ya kupata tatizo la kondo la nyuma kuachia kwa asilimia 40 kila mwaka waliovuta sigara.
  • Matumizi ya kokeni au madawa mengine ya kulevya. Tatizo hili linatokea kwa asilimia 10 ya wanawake wanaotumia madawa haya katika miezi mitatu ya mwisho ya ujauzito (third trimester).
  • Shinikizo kubwa la damu kabla na baada ya kupata ujauzito, hakikisha mnalitafutia ufumbuzi tatizo hili wewe na mkunga wako ili liweze kudhibitiwa. Takribani ya nusu ya vifo vya watoto wachanga vinavyotokana na tatizo hili vinasababishwa na shinikizo kubwa la damu wakati wa ujauzito.
  • Matatizo ya kifuko cha maji yanayopatikana katika mfuko wa uzazi. Kifuko hichi cha maji kinatumika kumlinda mtoto ndani ya mfuko wa uzazi. Ikiwa kitu chochote kitapasua au kusababisha kuvuja kabla hujawa tayari kujifungua, nafasi ya kupata tatizo la kondo la nyuma kuachia inaongezeka.
  • Kushika ujauzito ukiwa na umri mkubwa. Nafasi ya kupata tatizo hili huongezeka kama una umri wa miaka 35 au zaidi. Mara nyingi kama mama ana umri zaidi ya mika 40.
  • Ukishika ujauzito wa mtoto zaidi ya mmoja. Wakati mwingine kujifungua mtoto wa kwanza kunafanya plasenta ijiachie kabla mtoto mwingine hajawa tayari kuzaliwa.
  • Kuumia eneo la tumbo. Inaweza kutokea kama ulidondoka au kupata kipigo kikali tumboni. Inaweza kutokea kama ulihusika katika ajali ya gari, kumbuka kufunga mkanda wa gari kila mara.

Haiwezekani kuzuia tatizo la kondo la nyuma kuachia, lakini kuna vitu unaweza kuepuka kama vile tumbaku, pombe na madawa ya kulevya ili kupunguza nafasi ya kupata tatizo hili.

Mwambie mkunga au daktari wako anayesiamamia maendeleo ya ujauzito wako ikiwa ulipata tatizo hili katika mimba zako za awali. Watakuangalia kwa ukaribu zaidi. Watakushauri njia unazoweza kujikinga ili lisitoke tena.

Vipimo na Uchunguzi wa Tatizo la Kondo la Nyuma Kuachia.

Ikiwa unatoka damu ukeni au maumivu ya tumbo unahitaji kumuona daktari mara moja. Watakufanyia kipimo cha mwili na vipimo vya damu, pia watakufanya kipimo cha ultrasound kuona ndani ya mfuko wa uzazi (kipimo cha ultrasound hakionyeshi tatizo la kondo la nyuma kuachia).

Matibabu ya Tatizo la Kondo la Nyuma Kuachia.

Kondo la nyuma haliwezi kujifunga tena kwenye ukuta wa mfuko wa uzazi, chaguo la matibabu linategemea na umri wa ujauzito wako, ukubwa wa tatizo na hali ya mama na mtoto.

Ikiwa una ujauzito chini ya wiki 34, utalazwa hospitali kwaajili ya kuangaliwa kwa ukaribu kama mapigo ya moyo ya mtoto ni kawaida na tatizo la kuachia kondo la nyuma sio kubwa. Ikiwa mtoto wako ataonekana kuendelea vizuri na damu ikacha kutoka unaweza kuruhusiwa kurudi nyumbani.

Ikiwa una ujauzito wa zaidi ya wiki 34, unaweza kujifungua kwa njia ya kawaida kama tatizo sio kubwa sana. Kama tatizo ni kubwa na limehatarisha afya yako na mtoto, upasuaji utahitajika kufanyika haraka. Pia unaweza kuhitaji kuongezewa damu.

Matatizo Yanayosababishwa na Tatizo la Kondo la Nyuma Kuachia.

Ikiwa sehemu ndogo ya kondo la nyuma itaachia, inaweza isisababishe matatizo mengi. Lakini kama sehemu kubwa au yote imeachia inaweza kusababisha athari kubwa kwako na mtoto wako. Kwa mjamzito inaweza kusababisha:

  • Kupoteza damu nyingi inayoweza kusababisha mshtuko au kuhitaji kuongezewa damu
  • Matatizo ya damu kuganda
  • Figo au ogani nyingine kushindwa kufanya kazi
  • Kifo- mama au mtoto.

Kwa mtoto matatizo yanayoweza kumpata ni kama:

  • Mtoto kuzaliwa kabla ya mda (kabla ya wiki ya 37).
  • Matatizo katika ukuaji wake. Watoto njiti wanaozaliwa kwasababu ya tatizo hili wanapatwa na matatizo mengi ya kiafya mwanzo na mwisho katika maisha yao.
  • Mtoto kufariki akiwa tumboni baada ya angalau wiki ya 20 ya ujauzito.

IMEPITIWA: OKTOBA,2021.

Ujauzito na Uzazi AfyaTrack

Zifahamu Aina Mbalimbali za Uzazi wa Mpango

Uzazi wa Mpango ni Nini?

Uzazi wa mpango ni maamuzi ya hiari ya mtu au wenza juu ya ni wakati gani waanze kuzaa, watoto wangapi wazae, wapishane kwa umri gani na lini waache kuzaa. Uzazi wa mpango unawahusu wenza wote wawili, kwahiyo ni vizuri kuliongelea hili pamoja. Hata hivyo chaguzi nyingi za uzazi wa mpango huanzia kwa mwanamke, kwahiyo ni muhimu kwa mwanamke kuamua kutumia njia ile itakayo kubaliana na mwili wake.

Uzazi wa Mpango una Faida Gani?

  • Pamoja na kumuwezesha mama na mtoto kuwa na afya njema, uzazi wa mpango una faida nyingi kwa wanawake, wanaume, watoto, familia na jamii kwa ujumla:
  • Unamsaidia mama kurudi katika hali yake ya zamani ambayo ilisumbuliwa na hali ya ujauzito, uchungu na kujifungua, mama atakuwa mwenye nguvu, afya nzuri na mchangamfu. Na pia atakuwa na muda mzuri wa kurudisha afya yake kabla ya kupata ujauzito mwingine.
  • Unamuwezesha kuhudumia familia yake vizuri na kuwa na maisha bora. Utakuwa na muda, fedha na mahitaji muhimu kwa familia yako kama chakula, mavazi, elimu, mapenzi na huduma zote muhimu. Mama anapata muda wa kutosha wakujishughulisha na mambo mengine ya kiuchumi na kimaendeleo kwa ajili ya familia na jamii kwa ujumla.
  • Mama na baba wanapata muda mzuri wa kujishughulisha zaidi na mambo na mahitaji yao binafsi.
  • Unasaidia kukuza uchumi na maendeleo ya nchi.

Nani Anapaswa Kutumia Uzazi wa Mpango?

Yoyote mwenye umri wa kuzaa au anatarajia kufikia umri huo anapaswa kufikiria kuhusu uzazi wa mpango. Uzazi wa mpango ni muhimu kwa:

  • Wanawake na wanaume
  • Watu walioa na kuolewa au ambao hawajaoa wala kuolewa
  • Watu wenye watoto au bado hawajapata watoto.

Ni Wakati Gani Mtu Atumie Uzazi wa Mpango?

Umri sahihi wa kuanza kutumia uzazi wa mpango ni kuanzia miaka ishirini (20) na thelathini na tano (35). Ujauzito ni hatari kwa mama na mtoto endapo mama atajifungua chini ya umri wa miaka ishirini (20) au zaidi ya miaka thelathini na tano (35) vilevile ni hatari kwa mama atakaejifungua zaidi ya watoto wanne au watoto wasipopishana. Wenza wanatakiwa kusubiri angalau miaka miwili kabla ya kupata mtoto mwingine pia wafikirie kutumia njia za kisasa za uzazi wa mpango wakati wote ambao hawajapanga kupata mtoto.

Njia za Uzazi wa Mpango ni Zipi?

Kuna njia nyingi za uzazi wa mpango ambazo zinaweza kutumiwa na mtu au wenza waweze kusubiri, kuchelewesha, au kupunguza idadi ya watoto watakaowazaa. Zipo njia za mda mfupi, mda mrefu na za kudumu.

Njia za muda mfupi

Hizi ni njia za kisasa za uzazi wa mpango ambazo unaweza kuzibadilisha. Unaweza kupata ujauzito pindi utakapoacha kuzitumia. Njia hizi ni nzuri kwa mama anayetaka kupata ujauzito baada ya miaka miwili baada ya kujifungua. Nazo ni:

Njia ya vichecheo-njia hizi zina vichocheo ni sawa na vichocheo vya kawaida vilivyomo kwenye mwili wa mwanamke.

Njia ya vidonge-vidonge hivi hutumiwa na wanawake kila siku. Vidonge vya uzazi wa mpango ambavyo hutumiwa na mwanamke huwa na homoni ambazo huepusha mwanamke kupata mimba kwa kuzuia yai la mwanamke kutokupevuka. Vidonge vya uzazi wa mpango havizuii maambukizi ya magonjwa ya ngono.

Njia ya sindano-mama huchoma sindano kila baada ya miezi mitatu (3). Sindano ni kama vidonge na kipandikizi huzuia yai la mwanamke kupevuka kwa kutoa homoni itakayo kukinga usipate mimba. Njia hizi hazitakuzuia kupata/ kuambukizwa magonjwa ya ngono.

Njia ya dharura ya vidonge vya uzazi wa mpango-humezwa na mama ili kuzuia kupata mimba kwa mama aliyejamiana bila kutumia kinga yeyote. Hivi vinaweza kuzuia mimba hadi siku tano baada ya kujamiana.

Njia za Kizuizi

Kondom za kike na kiume-ni muhimu kutumia ipasavyo kila unapofanya ngono. Hii ni njia pekee ya uzazi wa mpango ambayo inazuia vyote, mimba, magonjwa ya ngono ukiwemo virusi vya ukimwi. Zinazuia shahawa za mwanaume kuingia kwenye uke wa mwanamke.

Njia za asili

Kukosa hedhi kwa kunyonyesha mfululizo

Hii ni njia ya asili ambayo inatokea kwa mwanamke anayenyonyesha na ni ya kuaminika zaidi wakati mama huyo bado hajaanza kuona siku zake za hedhi na ili hayo yote yatokee ni lazima mama awe anamnyonyesha mwanae mara kwa mara usiku na mchana na mtoto awe na umri chini ya miezi sita (6).

Elimu ya kujua siku hatari katika uzazi

Hii inawezekana ikiwa mama anaufahamu mzunguko wake mzima wa siku zake za hedhi na kujua ni zipi siku za hatari za kushika mimba. Yeye na mwenza wanatakiwa kuacha kabisa kufanya ngono siku hizo za hatari.

Kukojoa nje

Hii inafanywa na mwanamume wakati wa tendo la ndoa ambapo humwaga shahawa zake nje ya uke.

Njia za muda mrefu

Hizi ni njia ambazo pia zinaweza kurudiwa. Unaweza kupata ujauzito mara utakapoacha kuzitumia. Hizi ni nzuri ikiwa unataka kusubiri zaidi ya miaka miwili kabla ya kupata mtoto mwingine.

Njia ya vipandikizi

Hiki ni kijiti cha plastiki (chenye urefu wa milimita nne) anachowekewa mwanamke chini ya ngozi kwenye mkono wake kinaweza kuwa kimoja au viwili. Hivi huzuia mwanamke asipate ujauzito kwa muda kati ya miaka 3 hadi 5 kutegemea na aina ya vipandikizi alivyotumia. Hutoa homoni ambazo hulizuia yai la mwanamke kupevuka na kukuepusha kupata mimba. Kipandikizi hiki kinauwezo wa kukaa kwa miaka mitatu hadi mitano lakini hakitakuzuia kupata/kuambukizwa magonjwa ya ngono.

Njia ya kitanzi

Ni kifaa kidogo chenye shaba na plastiki ambacho huwekwa kwenye mji wa mimba. Hichi hukuzuia usipate mimba mpaka miaka kumi na mbili (12), unaweza kukitoa wakati wowote utakapoamua au kuhitajia kupata mtoto.

Njia ya kudumu

Hizi ni njia huwezi kuzirudia na ukitumia huwezi kupata mtoto tena. Na hutumiwa na watu ambao hawataki kupata mtoto tena. Nazo ni;

Kufunga kizazi kwa mwanaume

Njia hii inahusisha upasuaji mdogo ambapo mirija ya uzazi ya mwanaume ukatwa au kufungwa hivyo kuzuia yai kusafiri na kukutana na shahawa. Mwanaume anaendelea kuwa na hamu ya kujamiiana na kutoa mbegu lakini mbegu zake hazitaweza kutunga mimba

Kufunga kizazi kwa mwanamke

Njia hii inahusisha upasuaji mdogo inafanyika kwa kuziba au kukata mirija ya kizazi kuzuia yai kukutana na mbegu. Mwanamke ataendelea kuwa na hamu ya kujamiiana na kuona siku zake za hedhi.

Utafahamu Vipi Kuwa Njia Gani ya Uzazi wa Mpango ni Sahihi Kwako?

Inategemea na mtu mwenyewe au wenza kuamua njia gani ni sahihi kwao. Tembelea kituo cha afya kilicho karibu nawe uonane na wahudumu wa afya wataweza kukufahamisha njia sahihi kwako.

Kumbuka sio njia hizi zote zinaweza kupatikana kila mahali, kwahiyo zungumza kuhusu njia hizi za uzazi wa mpango na muhudumu wa afya unaemwamini mahali ulipo

IMEPITIWA: OKTOBA, 2021.

Mtoto na Malezi AfyaTrack

Kwikwi kwa Mtoto Mchanga Baada ya Kumnyonyesha.

Unaweza kushuhudia mtoto wako ana kwikwi mara nyingi- wanaweza kupata kwikwi hata walipokuwa bado tumboni. Kwikwi ni kawaida kwa watoto wachanga na wenye umri chini ya mwaka mmoja kwasababu mfumo wao wa umeng’enyaji haujajengeka vizuri.

Nini Husababisha Kwikwi?

Kwikwi ni moja ya tabia ya kwanza mtoto wako kupata. Katika utafiti uliofanya 2019 ulionyesha kwikwi inaweza kuwa muhimu katika ukuaji wa ubongo wa mtoto wako na maendeleo katika upumuaji. Kwiki ni kama hatua nyingine ya ukuaji kwa mtoto- ni ya kwanza kukua tangu wakiwa tumboni.

Kwikwi husababishwa na kubana ghafla kwa msuli wa kiwambo (diaphragm) kinachotenganisha sehemu ya tumbo na mapafu, kiwambo hicho hushtuliwa kwa watoto hasa wanapopaliwa na maziwa na wakati mwingine hutokea tu yenyewe.

Kwikwi ni kitendo cha kawaida kwa watoto. Mara nyingi kwikwi inawapata watoto wachanga wengi, hii pia ni ishara kuwa mtoto wako ana afya na anakua vizuri.

 Nifanye Nini Kama Mtoto Wangu Amepata Kwikwi.

Kwa kawaida watoto hawasumbuliwi na kwikwi wanaweza kula na kulala wakiwa nayo. Kawaida kwikwi inaisha yenyewe ndani ya dakika 5 mpaka 10, hali hii kufanya matibabu yasiwe lazima.

Kama una wasiwasi na kwikwi anazozipata mtoto wako, kuna baadhi ya mbinu zinazoweza kusaidia kumaliza kwikwi mapema zaidi au kuzuia kabisa:

  • Mcheulishe mtoto baada ya kumnyonyesha. Watoto wanaweza kuanza kwikwi wakati wananyonya kwasababu ya hewa iliyozidi tumboni inayosumbua tumbo lao. Kumbeba mtoto kwenye bega kisha kumpiga piga mgongoni taratibu inaweza kumsaidia.
  • Mnyonyeshe mtoto polepole. Kama utaona mtoto wako anapata kwikwi wakati wa kunyonya, itakuwa imesababishwa na kumnyonyesha harakaharaka. Jaribu kumnyonyesha polepole huku ukimpa wakati wa kupumua kila unapombadilishia titi, hii itasaidia kupunguza nafasi za mtoto kupata kwikwi wakati wa kunyonya.
  • Mnyonyeshe mtoto anapokua ametulia. Jaribu kunyonyesha mtoto kabla hajapatwa na njaa kali na kuanza kulia. Kama mtoto wako atakuwa analia wakati wa kunyonya, maziwa hayatashuka kama inavyotarajiwa katika koo lake.
  • Mbebe mtoto kwa wima baada ya kumnyonyesha. Mkao huu kwa dakika 20 mpaka 30 utasidia chakula kutulia tumboni na kuhakikisha mmeng’enyo wa mtoto wako unaenda vizuri. Itasaidia pia hewa kutoka tumboni mwake.
  • Kama unamnyonyesha mtoto kwa kutumia chupa hakikisha kwenye chuchu ya chupa imejaa maziwa kabla ya kumuwekea mdomoni, kupunguza hewa kwenye chuchu ya chupa kunapunguza hewa ziada kuingia tumboni kwa mtoto na kusababisha kwikwi mbaya.
  • Hakikisha midomo ya mtoto wako imefunguka vizuri kwenye chuchu yako. Msikilize mtoto anaponyonya iwapo utasikia sauti ya kugugumia inamaanisha mtoto wako hajanyonya vizuri chuchu yako na hali hii itapelekea kuingiza hewa ziada tumboni itakayosababisha kwikwi kutokea.
  • Nunua chupa yenye chuchu sahihi kwa mtoto wako. Kama unanyonyesha kwa kutumia chupa hakikisha mtiririko wa maziwa katika chuchu ya chupa sio wa haraka sana au taratibu sana kwa mtoto wako. Kama chuchu ya chupa inatoa maziwa kwa kasi sana itasababisha tumbo la mtoto kujaa haraka na kusababisha maumivu. Chuchu ya chupa ikiruhusu maziwa kutiririka polepole sana inaweza kumfanya mtoto aliye na njaa kufadhaika na kunyonya kwa nguvu huku akiingiza hewa kwa wingi. Mtiririko sahihi katika chuchu ya maziwa unategemea na umri wa mwanao, hivyo unaweza kuhitajika kubadili chuchu za chupa kila miezi michache.
  • Mara baada ya mtoto kunyonya, epuka kazi nzito kwa mtoto kama vile kumrusha juu na chini au mchezo wa kutumia nguvu nyingi.
  • Acha kwikwi iache yenyewe. Kwa watoto wenye umri zaidi ya mwaka mmoja wanaopata kwikwi mara kadhaa huwa inaacha yenyewe. Mara nyingi sana kwikwi ya mwanao itaacha yenyewe, hivyo kama haimsumbui mtoto subiri iache yenyewe. Ikiwa tofauti na hapo pata ushauri wa dakatri au mkunga. Mara chache sana, kwikwi inaweza kuwa ishara ya tatizo kubwa la kiafya.

KUMBUKA

Utahitaji kumuona daktari ikiwa mtoto wako hajaacha kwikwi kwa kipindi kirefu sana baada ya kunyonya au anaonekana kuteseka akiwa na kwikwi.

Kuwa makini na njia za nyumbani zinazotumika kukomesha kwikwi. Usitumie njia za kumaliza kwikwi kwa watu wazima kwa mtoto wako mchanga. Kumbuka mwanao bado mdogo koo lake la chakula na tumbo bado havijakomaa, hivyo tumia njia salama kwa mtoto.

Kwikwi ni kawaida na mara nyingi hazimdhuru mtoto wako. Kwa watoto wadogo, kwikwi ni ishara kuwa: wanawekwa mikao mibaya wakati au baada ya kunyonyeshwa, wanatakiwa kunyonyeshwa polepole, au wanahitaji mda wa kupumzika wakati au baada ya kunyonya. Tafuta msaada wa kitabibu ikiwa mtoto wako anaonekana kuwa kwenye maumivu au kwikwi hajakoma kwa masaa mengi.

Kwikwi za mara kwa mara zinategemea kupotea mtoto akifika mwaka mmoja.

IMEPITIWA: OKTOBA,2021.

Afya Yako Ukishajifungua AfyaTrack

Maambukizi Katika Mshono Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

Ijapokuwa nafasi ya kupata maambukizi ni ndogo sana siku hizi kwasababu ya maendeleo katika sekta ya matibabu na dawa, zipo sababu zinazoweza kuongeza hatari ya hali hii kutokea. Baadhi ya sababu hizo ni pamoja na:

  • Kupoteza damu nyingi wakati wa kujifungua, wakati upasuaji unaendelea au hata wakati wa uchungu.
  • Kujifungua kwa upasuaji na uchungu kuchukua mda mrefu zaidi ya kawaida.
  • Kutokea kwa maambukizi katika utando wa fetasi (kijusi) na maji yanayopatikana katika mji wa mimba yanayomlinda mtoto kipindi chote cha ujauzito (amniotic fluid) kupelekea mambukizi ya bakteria yanayojulikana kama “chorioamnionitis” wakati uchungu unaendelea.
  • Mjamzito akiwa na ugonjwa wa kisukari au ugonjwa unaodhohofisha kinga ya mwili kama virusi vya Ukimwi (HIV).
  • Mjamzito akiwa na mafuta yaliyozidi yanayosababisha kiribatumbo.

Ishara na Dalili za Maambukizi Katika Mshono Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

Kuelewa kama kidonda kimepata maambukizi kunawea kujulikana kwa kuchunguza eneo la mshono. Ikiwa huwezi kuona kidonda mwenyewe, ruhusu mtu mwingine akaguwe eneo la mshono. Baadhi ya dalili kubwa zinaashiria maambukizi kuwepo katika kidonda ni pamoja na:

  • Wekundu au kuvimba kwenye eneo la mshono, ikiambatana na maumivu.
  • Maumivu katika tumbo la chini baada ya kujifungua yanaongezeka badala ya kupungua.
  • Kidonda kinaanza kutoa usaha.
  • Mama anapata homa kali (100.5˚F)
  • Mama anashindwa kukojoa kwasababu ya hali ya kuungua inayoambatana na maumivu wakati wa kukojoa.
  • Utokaji wa uchafu wenye harufu kali ukeni.
  • Utokaji wa damu ukeni kuongezeka, hali hii itamsababisha mama kubadilisha pedi daima.
  • Utokaji wa damu ukeni yenye matone au madonge madonge.
  • Miguu itaanza kuvimba tena na kuanza kuuma.

Utambuzi wa Maambukizi Katika Kidonda Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

Madaktari wengi wanachunguza eneo la mshono na kidonda kabla ya kuruhusiwa ili kuhakikisha hakuna maambukizi yeyote. Lakini, wanawake wengi wanapata maambukizi wiki moja baada ya kurudi nyumbani.

Kwa kuanzia madaktari huchunguza eneo la nje la mshono bila kutoa nyuzi au bandeji, mara nyingi uwekundu na kuvimba katika eneo la mshono utamfahamisha vizuri daktari kama kuna maambukizi yeyote.

Muda mwingine, mshono utachunguzwa kwa ukaribu zaidi au kutoa bandeji ili kujua zaidi kwa jinsi gani kidonda kinaendelea kupona. Maambukizi yanaweza kusababisha mshono kuachia mapema zaidi ya ilivotarajiwa.

Kama kuna usaha katika eneo la mshono, daktari atatumia sindao kufyonza usaha wote polepole na kupunguza muwasho. Wakati huohuo sampuli itachukuliwa kutoka kwenye kidonda na kupelekwa maabara kwaajili ya kuchunguzwa zaidi.

Daktari atakuuliza utaratibu wako wa kuangalia kidonda mar azote ulivyokuwa nyumbani na kitu gani kilipita juu ya kidonda kwa wiki moja iliyopita. Hii itamsaidia kupata wazo zuri la chanzo cha maambukizi katika mshono.

Aina za Maambukizi Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

Baadhi ya maambukizi yanayoweza kutokea baada ya kujifungua kwa upasuaji ni pamoja na:

“Cellulitis”-tishu kuzunguka eneo la mshono zinapoanza kuwa nyekundu na kuvimba. Haya ni matokeo ya kwanza yanayosababishwa na aina fulani ya bakteria (staphylococcal au streptococcal). Usaha unatokea mara chache katika aina hii ya maambukizi.

“Abdominal abscess”-aina hii ya maambukizi inatokea pale eneo la mshono linapoanza kuwasha na kuuma, pembezoni kunaanza kuvimba vilevile. Inapelekea bakteria kushambulia uvungu wa tishu na kusababisaha usaha kutengenezwa. Pia usaha unaanza kutoka nje ya mshono.

“Endometritis”-wakati mwingine maambukizi yanafika kwenye mji wa mimba (uterasi) na kuanza kushambulia ukuta wa ndani ya uterasi. Hali hii inasababisha maumivu makali ya tumbo la uzazi na utokaji uchafu ukeni kunakoambatana na homa kali. Maambukizi haya yanasababishwa na bakteria pia.

Maambukizi katika mfumo wa mkojo (UTI)- kuna baadhi ya wanawake wanaweza hitaji mpira maalumu wa kutoa mkojo wakati wa kujifungua. Matumizi ya mpira huu yanaongeza nafasi ya kupata UTI kwasababu ya bakteria ajulikanae kama “e-coli”.

Maambukizi yanayosababishwa na fangasi anayepatikana mwilini aitwaye candida (thrush)- maambukizi haya yanawashambuliwa wanawake walio na kinga hafifu ya mwili, husababisha fangasi ukeni au hata vidonda mdomoni.

Matatizo Yanayosababishwa na Maambukizi Katika Mshono Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

  • Ushambuliaji wa tishu zenye afya mwilini “necrotizing fasciitis”
  • Tishu zenye afya za mwili kuwa wazi kupata kidonda
  • Kuachia kwa mshono na sehemu ya ndani ya mshono iliyoanza kupona “dehiscence of the wound”.
  • Kidonda kufunguka kabisa na kinyesi kuanza kutoka kupitia kwenye kidonda “wound evisceration”

 Matibabu ya Maambukizi katika Mshono Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

  • Chunguza kidonda mara kwa mara kuhakikisha kinapona vizuri au kama kuna chochote kinachotoka kwenye eneo la mshono.
  • Usaha wowote unatakiwa kufyonza ili kurahisisha uponaji.
  • Dawa maalum itumike kusafisha kidonda vizuri na kuondoa aina yeyote ya bakteria.
  • Kusafisha na kubadilisha bandeji katika kidonda kufanyike mara kwa mara.

Njia Mbalimbali za Kuzuia Maambukizi Katika Mshono Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji

  • Angalia vizuri kidonda baada ya upasuaji na mjulishe daktari mara moja ikiwa kuna dalili zisizo sawa utaziona.
  • Tumia na maliza dozi ya antibaiotiki ulizoandikiwa na daktari kipindi chote isipokuwa kama umeshauriwa vinginevyo na daktari.
  • Safisha kidonda mara kwa mara na badilisha bandeji kama ilivyoshauriwa na daktari.
  • Vaa nguo zilizolegea juu ya eneo la mshono, epuka kutumia kipodozi chochote.
  • Chagua njia tofauti za kumbeba mtoto wako wakati wa kunyonyesha kuepusha mgandamizo katika kidonda.
  • Usishike eneo la mshono.
  • Mjuze daktari au mkunga ikiwa mwili wako utaanza kupata joto juu ya 100˚F
  • Wasiliana na dakatari wako au mkunga ikiwa dalili za usaha, maumivu au kuvimba zikionekana.

Vidokezo Vitakavyokusaidia Katika Uponaji wa Mshono

  • Hakikisha unatumia dawa mara kwa mara kutibu maumivu na kuvimba eneo la mshono
  • Shika tumbo lako kila unapopiga chafya, tembea wima usipinde mgongo ili kuepusha maumivu ya mgongo hapo baadae.
  • Kunywa maji na vimiminika vya kutosha
  • Usinyanyue kitu chochote kizito.
  • Pumzika kadiri uwezavyo.

IMEPITIWA: OKTOBA, 2021.

Lishe AfyaTrack

Umuhimu wa Kunywa Maji Wakati wa Ujauzito.

Ninywe Maji Kiasi Gani Kila Siku Wakati wa Ujauzito?

Uhitaji wa maji wakati wa ujauzito ni mkubwa zaidi ili kuhakikisha mfumo wa mwili unaosimamia maisha ya viumbe wawili unafanya kazi vizuri. Ijapokuwa utofauti upo wa kiasi gani cha maji unywe kwa siku kutokana na sababu mbalimbali kama aina na ukubwa wa mwili wako na kwa kiasi gani unaushughulisha mwili wako, kwa ujumla angalau glasi 8 mpaka 12 za maji kwa siku.

Inashauriwa ukiwa unakunywa maji, kunywa kidogo kidogo badala ya kugugumia maji mengi kwa wakati mmoja hali ambayo inaweza kukufanya kujisikia vibaya. Unaweza kujaza chupa mbili za maji asubuhi na kuhakikisha uko karibu nazo kila wakati itakusaidia kukumbusha kunywa maji kila utakapoiona.

Hakikisha unakunywa maji kabla, wakati na baada ya mazoezi. Kumbuka kiu ni ishara mwili wako unaelekea kupata upungufu wa maji.

Faida za Kunywa Maji Wakati wa Ujauzito

Maji yanasaidia kuzuia kukosa choo

Sasa wewe ni mjamzito, kumbuka unakula na kutoa taka za watu wawili. Hii ina maanisha utoaji taka mwilini ni mkubwa kuliko hapo awali. Maji ya kutosha mwili yatasaidia kuyeyusha takamwili na mabaki, kisha kuzisafirisha nje ya mwili. Unywaji wa maji ya kutosha unasaidia kutoa haraka nje ya mwili mabaki ya chakula baada ya kumeng’enywa kupitia njia ya mfumo wa umeng’enyaji. Ikumbukwe tatizo la kukosa choo linawapata wajawazito wengi bila kusahau athari zake ambazo zinahusisha kuota nyama sehemu ya haja kubwa (hemorrhoids).

Maji yanasaidia kuzuia maambukizi katika njia ya mkojo (UTI)

Unywaji wa maji ya kutosha unazimua mkojo, hali ambayo inasaidia mkojo kutolewa nje haraka na kuzuia bakteria zinazosababisha maambukizi katika kibofu kuzaliana (bakteria hizi zinazaliana mkojo unapobanwa kwa muda mrefu kwenye kibofu). Pia mama anayekunywa maji ya kutosha hana hatari ya kupata maambukizi katika kibofu na figo.

Maji yanapunguza joto la mwili.

Ni kweli ukiwa mjamzito joto la mwili ni kubwa. Lakini ukinywa maji ya kutosha wakati wa ujauzito unasaidia kupooza mwili na kufanya mwili kufanya kazi vizuri.

Maji yanapambana dhidi ya uchovu.

Moja ya ishara za awali za upungufu wa maji mwilini ni uchovu. Unywaji wa maji ya kutosha unasaidi kuhakikisha tatizo la uchovu wakati wa ujauzito linadhibitiwa, vilevile maumivu ya kichwa (ishara nyingine ya upungufu wa maji mwilini). Pia maji yanasiadia mwili kutoa sodiamu iliyozidi mwilini- hali ambayo itapunguza miguu kuvimba “edema”.

Je, Vinywaji Gani Vingine Mjamzito Anaweza Kutumia?

Maji ndio kinywaji cha kwanza kizuri na salama kwa mjamzito, lakini vipo vimiminika vingine vinavyoweza kutumiwa na mjamzito kusaidia mwili wake uwe na maji ya kutosha:

  • Maziwa
  • Maji yaliyotiwa ladha (ladha ya limao)
  • Juisi safi na salama ya matunda na mbogamboga (kuwa makini na sukari inayoongezwa katika juisi ya matunda)
  • Chai zisizo na kafeini.

Kwa hali yeyote, weka kikomo cha unywaji wa soda na vinywaji vingine vilivyo na kafeini kwasababu vina dutu inayosababisha kasi na kiwango cha kukojoa kuongezeka.

Kumbuka pia, karibia asilimia 20 za maji yanayoingia mwilini yanatoka kwenye vyakula. Matunda yana maji ya kutosha.

Ishara Mwili Wako Una Upungufu wa Maji.

Mwili wako utakuonyesha hauna maji ya kutosha kwa kuangalia ishara zifuatazo:

  • Kiu na njaa
  • Midomo kukauka na kuchanika.
  • Mabadiliko ya rangi ya mkojo. Mwili ukiwa na maji ya kutosha mkojo wako utakuwa na rangi ya njano ya kupauka (yaani “pale-yellow color”). Wakati mkojo wenye rangi ya njano iliyokolea ni ishara ya kukosa maji ya kutosha mwilini.
  • Kupungua kwa safari za kwenda uwani
  • Kutotoka jasho hata wakati wa joto
  • Tatizo la kukosa choo au kupata choo kigumu
  • Uchovu, kizunguzungu na maumivu ya kichwa. Upungufu wa maji mwilini unasababisha uchovu na maumivu ya kichwa, hakikisha unakunywa maji ya kutosha kutunza nguvu uliyo nayo kwasababu ujauzito ni kazi kubwa inayohitaji nishati ya kutosha haswa miezi ya kwanza.
  • Kusahau, kuchanganyikiwa kushindwa kuelewa na kukosa mwelekeo ni baadhi ya dalili za mtu mwenye hali inayoitwa “brain fog”.
  • Ngozi mwili kukauka.
  • Baadhi ya wajawazito wanapitia leba ya uongo (Braxton Hicks contractions)

Dalili kama kizunguzungu na kuchanganyikiwa, mapigo kasi ya moyo, mabadiliko ya kucheza kwa mtoto tumboni,shinikizo dogo la damu, mshtuko na ogani kushindwa kufanya kazi zinawapata wajawazito walio na tatizo kubwa la ukosefu wa maji.

Vidokezo Vitakavyokusaidia Kuhakikisha mwili una Maji ya Kutosha Muda Wote

Zipo baadhi ya siku unaweza kuhitaji msaada kuhakikisha unafikia dozi yako ya kila siku ya maji. Vifuatavyo ni vidokezo vitakavyokusaidia kuendelea kunywa maji:

  • Ongeza ladha, unaweza kuongeza kipande cha tango, limao majani ya mnanaa (mint) katika maji.
  • Jaribu chai zenye majani ya mitishamba, hakikisha daktari au mkunga wako anakupa kibali cha kutumia kiungo hicho.
  • Hakikisha una chupa ya maji mkononi mwako. Ni rahisi kufuatilia unywaji wako wa maji ukiwa na chupa yako ya maji mkononi nyakati zote.
  • Anza siku kwa kunywa glasi moja ya maji. Kunywa maji mara baada ya kuamka ni njia nzuri ya kujijengea tabia ya kunywa maji.
  • Kula vyakula vyenye maji kwa wingi kama vile supu, tikitimaji, nanasi n.k.

Kumbuka

Ukosefu wa maji ya kutosha mwilini wakati wa ujauzito unaweza kuwa hatari kwa mama na mtoto tumboni.Inaweza kusababisha matatizo makubwa na hatari kwa afya kama vile:

  • Kupungua viwango vya maji yanayomzunguka mtoto ndani ya uterasi “amniotic fluid” ambayo ni muhimu katika maendeleo na ukuaji wa mtoto.
  • Mama kujifungua kabla ya wiki 37 za ujauzito kwasababu ya kupungua kwa “amniotic fluid”.
  • Mtoto kuzaliwa na kasoro za mirija ya neva za fahamu
  • Kiasi kidogo cha uzalishaji wa maziwa
  • Mtoto kuzaliwa na kasoro kwasababu ya ukosefu wa maji na virutubisho muhimu vya kumsaidia mtoto.
  • Mara chache,kukosa maji ya kutosha kunaweza hatarisha uhai au kusababisha mama kulazwa chumba cha wagonjwa mahutihuti.

IMEPITIWA: SEPTEMBA, 2021.

Makala Ujauzito, Taarifa na Mafunzo AfyaTrack

Kunyonyesha Ukiwa Mjamzito

Je, ni Sawa Kuendelea Kunyonyesha Mtoto Wakati una Mimba Nyingine?

Kunyonyesha kunasaidia kuzuia kupata ujauzito, lakini sio mara zote. Inategemea na vitu kama vile mara ngapi unanyonyesha mwanao na umri wa mtoto wako. Kumbuka, inawezekana kushika mimba tena huku unanyonyesha mtoto wako.

Ikiwa utagundua wewe ni mjamzito tena, iwe ulipanga au bila kupanga, utakuwa na maswali mengi- kama kuendelea kumnyonyesha mtoto kutaathiri ujauzito wako mpya, mtoto anayenyonya, utokaji wa maziwa na mwili wako.

Ikiwa mama akagundua kuwa ni mjamzito wakati bado ananyonyesha. Mtoto anayenyonyeshwa anaweza kuwa mdogo hajafikia umri wa kuachishwa au mama mwenyewe anakuwa bado anapenda kumnyonyesha mtoto wake. Ikiwa mimba ni ya kawaida na yenye afya, inapendekezwa kuwa ni salama kabisa kuendelea kunyonyesha katika kipindi chote cha ujauzito. Katika makala hii utajifunza mambo muhimu na mikakati thabiti unayotakiwa kujua kuhusu unyonyeshaji ukiwa mjamzito.

Je, Nimuachishe Mtoto Kunyonya Mara Baada ya Kugundua Nina Ujauzito Mwingine?

Ujauzito mpya ni sababu iliyozoeleka ya kumuachisha mtoto kunyonya. Baadhi ya watoto wanaacha wenyewe na baadhi ya kina mama wanawahamasisha watoto wao kuacha kunyonya ili kujiandaa kwa ujio wa mtoto mpya atakayezaliwa. Lakini ikumbukwe hakuna haja ya kumuachisha mtoto kwasababu umeshika ujauzito mwingine. Unaweza kuendelea kumnyonyesha. Unaweza pia kuamua kuwanyonyesha wote wawili- mtoto mkubwa na kichanga wako atakayezaliwa.

Usalama wa Kunyonyesha Wakati wa Ujauzito

Kama umegundua umeshika ujauzito mwingine, hakikisha unaongea na mkunga au daktari wako juu ya historia ya afya yako. Daktari atakusaidia kufanya maamuzi sahihi kuhusu kuendelea kunyonyesha au kumuachisha mwanao.

Kawaida kunyonyesha baada ya kugundua una ujauzito mpya ni salama kabisa. Ikiwa una afya nzuri na ujauzito wako hausababishi matatizo yeyote ya kiafya, unaweza kuendelea kunyonyesa. Ingawa, zipo baadhi ya hali daktari akizishuhudia katika afya yako atakushauri umwachishe mwano kunyonya.

Wakati unanyonyesha mwili wako unatoa kichocheo kinachoitwa “oxytocin”. Homoni hii inawaunganisha mtoto na mama na kuleta upendo, vilevile homoni hii inasababisha mibano na mikazo ya mfuko wa uzazi (uterasi). Mibano na mikazo (The Braxton Hicks Contractions) hii sio hatari kwa ujauzito wa kawaida na wenye afya.

Sababu Ambazo Daktari Atakushauri Umuachishe Mtoto Kunyonya

Daktari anaweza kuwa na wasiwasi na kukushauri umwachishe mtoto kunyonya kama:

  • Ujauzito wako uko katika hatari kubwa ya kutoka
  • Ulishapitia tatizo la mimba changa kuharibika au kutoka
  • Ulijifungua kabla ya mda katika ujauzito uliopita (kabla ya wiki ya 37)
  • Unapata maumivu ya tumbo yanayoambatana na kutoka damu ukeni
  • Una ujauzito wa mapacha au zaidi
  • Hauongezeki uzito sahihi wenye afya.

Je, Kunyonyesha Kunaweza Athiri Mtoto Aliye Tumboni?

Hakuna ushahidi kuwa kunyonyesha ukiwa mjamzito kutaumiza ujauzito wako mpya au kuingilia ukuaji na maendeleo ya mtoto anayekuwa tumboni. Mwili wako unaweza kutengeneza maziwa ya mtoto anaye endelea kunyonya huku ukimtoa virutubisho vyote anavyohitaji mtoto aliye tumboni. Vifuatavyo vidokezo muhimu unavyotakiwa kukumbuka:

  • Mwili wako unahitaji nishati ya kutosha ili kutengeneza maziwa, kutoa virutubisho muhimu kwaajili ya mtoto anayekua tumboni, na kukuweka mwenye afya na imara. Ili mwili wako kuwa na nguvu na kuepusha upungufu wa aina yeyote ya virutubisho muhimu, kunywa maji ya kutosha, kula mlo kamili ulio na nyongeza ya kalori zenye afya, na pata mapumziko ya ziada.
  • Ongea na daktari wako ikiwa una tatizo lolote la kiafya kama vile kisukari au anemia, ili kuhakikisha unapata virutubisho muhimu na kalori sahihi unazohitaji.
  • Hudhuria miadi yako kila mwezi na fanya uchunguzi mara kwa mara kila unapoweza, ni muhimu ili kuwa na uhakika kuwa ujauzito wako unaendelea vizuri na unaongezeka uzito kama inavyotakiwa.

Je, Ujauzito Wako Mpya Unaweza Kumuathiri Mtoto Anayenyonya?

Mabadiliko katika ladha ya maziwa na kupungua kwa kiwango cha maziwa huweza kumuathiri mtoto anayenyonya. Mambo haya mawili yanaweza kusababisha mtoto mwenyewe kukataa kunyonya. Ikiwa mtoto wako yuko chini ya mwaka mmoja, mabadiliko haya yaangaliwe kwa umakini zaidi ili kuhakikisha mtoto anapata virutubisho vya kutosha. Endelea kumnyonyesha ili asikose virutubisho muhimu kutoka kwenye maziwa ya mama. Lakini, ikiwa mtoto wako ni mkubwa na tayari kaanza kula vyakula vigumu na kula mwenyewe, mabadiliko ya ladha na kiwango cha maziwa hayawezi kumuathiri.

Mabadiliko ya ladha ya maziwa

Wakati mtoto wako amezaliwa, atapokea maziwa ya kwanza yanayoitwa “colostrum”. Kadiri ujauzito wako unavyoendelea kukua ndivyo ladha ya maziwa itakavyobadilika kuelekea kwenye “colostrum” kwaajili ya ujio wa mtoto mpya. Mambo machache unayotakiwa kujua kuhusu mabadiliko haya ni kuwa:

  • “Colostrum” imejaa kingamwili na virutubisho, hivyo ni nzuri kwa mtoto mkubwa anayenyonya. Lakini, mwili hautengenezi “colostrum” nyingi hakikisha kichanga wako anapata kwa wingi maziwa haya yenye kingamwili na virutubisho vya kutosha haswa kama utaamua kunyonyesha mtoto mkubwa na kichanga wako baada ya kujifungua.
  • Mtoto anaweza kuendelea kunyonya bila tatizo hata baada ya mabadiliko ya ladha ya maziwa, au anaweza asipende utofauti wa ladha na kuacha mwenyewe kunyonya.
  • Maziwa haya ya awali “colostrum” yanamsaidia mtoto mchanga kutoa kinyesi cha kwanza nje ya miili yao “meconium”, vilevile kwa mtoto mkubwa ambaye bado ananyonya anaweza kupata dalili za kuharisha kutokana na maziwa haya ya awali yaliyojaa virutubisho na kingamwili za kutosha.

Mabadiliko ya kiwango cha maziwa

Ujauzito ni moja ya sababu ya upungufu wa kiwango cha maziwa. Mambo machache unayotakiwa kujua ni kwamba:

  • Unaweza kuona kupungua kwa kiwango cha maziwa mara baada ya kushika ujauzito au baadae kidogo.
  • Ikiwa mtoto wako anayenyonya yuko chini ya mwaka mmoja na umegundua upungufu wa kiwango cha maziwa ongea na mkunga wako. Inaweza kukuhitaji kutumia maziwa ya fomula sambamba na kunyonyesha ili kuhakikisha mtoto anapata virutubisho anavyohitaji.
  • Kama mtoto wako ana umri zaidi ya mwaka mmoja, hakikisha anapata virutubisho anavyohitaji kutoka kwenye vyakula mbalimbali vigumu anavyokula. Unaweza kuendelea kumnyonyesha kama afya yako inaruhusu na mwanao yuko tayari kunyonya.
  • Upungufu wa kiwango cha maziwa unasababisha maziwa kutoka taratibu kwenye titi. Baadhi ya watoto wanakatishwa tamaa na hali hii na kuacha kunyonya wenyewe.

Je, Ujauzito Mpya Unaweza Kumuathiri Mama Anayenyonyesha?

Ingawa inawezekana kuendelea kunyonyesha wakati wa ujauzito, zipo changamoto. Zipo njia nyingi ambazo ujauzito unaweza kukuathiri kama mama anayenyonyesha. Zifuatazo ni baadhi ya changamoto unazoweza kupitia wakati wa kunyonyesha na vidokezo vitakavyokusaidia kukabiliana na changamoto hizo.

Kuvimba kwa matiti na chuchu.

Ujauzito unaweza kurejesha tatizo la kunyonyesha la zamani. Mabadiliko ya homoni yanayotokea wakati wa ujauzito yanaweza kusababisha tena maumivu ya chuchu na matiti. Kunyonyesha huku chuchu zimevimba kunaweza kuwa kugumu au kusababisha maumivu. Kwa bahati mbaya, suluhisho la chuchu zilizovimba wakati wa kunyonyesha halifanyi kazi wakati wa awali wa ujauzito kwasababu chanzo cha chuchu kuvimba ni mabadaliko ya vichocheo. Suluhisho la hali hii ni kuwa mvumilivu. Hali hii itadumu kwa miezi mitatu ya kwanza, japo kwa baadhi ya kina mama hali hii inaweza kuendelea kipindi chote cha ujauzito.

Unaweza kufanya yafuatayo ili kukabiliana na hali hii:

  • Weka kitu cha baridi juu ya chuchu zako
  • Vaa sidiria inayokufanya uwe huru (isikubane sana)
  • Jitahidi kumnyonyesha mtoto katika mazingira matulivu yatakayomfanya mtoto apunguze kuhangaika ili asisababishe kuvuta chuchu. Badala ya kumnyonyeshea sebuleni ambapo anaweza kubabaishwa na kelele za luninga au ndugu zake, nenda chumbani ambapo hakuna kelele au watu.
  • Jaribu mikao tofauti ya kunyonyesha.

Kuchoka

Ni kawaida kusikia uchovu kuliko kawaida ukiwa mjamzito kwasababu ya mabadiliko yote ya homoni yanayoendelea katika mwili wako. Kumlea mtoto mwingine na kumnyonyesha inaongezea uchovu huo. Kama unaweza, pata mapumziko ya kutosha. Inaweza kuwa ngumu haswa kama una mtoto anayetambaa au kukimbia kimbia, lakini fanya jitihada ya:

  • Kulala wakati mwanao akilala
  • Kaa kitako au lala kisha nyoosha miguu yako juu ukiwa unanyonyesha
  • Usiruke milo na kumbuka kunywa maji ya kutosha

Kadiri ujauzito unavyoendelea kukua, inakuwa ngumu kupata mkao mzuri wa kunyonyeshea mtoto wako. Fanya majaribio na tafuta mkao mpya utakaokupa unafuu wewe na mwanao. Pia unaweza kunyonyesha ukiwa umelala kwa ubavu.

Kumbuka

Wanawake wengi wanacha kunyonyesha mara baada ya kugundua wameshika ujauzito mwingine. Ikiwa hauko tayari, na daktari wako amekuhakikishia hakuna tatizo la kiafya linalokukabili hauna haja ya kumuachisha mwanao. Unaweza kuendelea kumnyonyesha mtoto wako kipindi chote cha ujauzito kwa usalama. Unaweza pia kuendelea kunyonyesha mwanao mkubwa hata baada ya kichanga wako kuzaliwa. Inaitwa “tandem nursing” kwa lugha ya kigeni.

Ni kweli, ujauzito unaleta kuvimba na maumivu ya matiti, kupungua kwa kiwango cha maziwa na uhitaji wa nishati ya zaidi mwilini. Ni rahisi kuchoka na kuelemewa. Unaweza kuamua kumuachisha mtoto wako kunyonya, na hii ni sawa kabisa. Ikumbukwe pia kuwa kipindi cha ujauzito kumuachisha mtoto kunyonya ni rahisi zaidi kwasababu ya mabadiliko ya ladha na kiwango cha maziwa, hivyo unaweza kuamua ni mda mzuri wa kuacha kunyonyesha. Fanya kile ambacho ni sahihi kwako na familia yako na usisikie hatia juu ya hilo.

IMEPITIWA: SEPTEMBA, 2021.

Kujifungua AfyaTrack

Kujifungua kwa Njia ya Kawaida Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji (VBAC)

Ikiwa unajiuliza kama kujifungua kwa njia ya kawaida inawezekana baada ya kujifungua kwa njia ya upasuaji ujauzito uliopita, jibu ni kwamba inawezekana kwa wanawake wengi lakini kuna sababu zitakazo wasaidia wewe na daktari wako kufikia hitimisho kama inawezekana kwako au la.

Usalama kwako na mtoto wako ni jambo muhimu la kuzingatia. Kujifungua kwa kawaida baada ya kujifungua kwa upasuaji sio salama kwa kila mwanamke.

Ikiwa unajaribu kujifungua kwa njia ya kawaida unakuwa katika hatari kubwa ya kupata matatizo, ambayo yanaweza kusababisha utata wa afya ya wewe na mtoto wako- baadhi kuhatarisha maisha. Ndiyo maana ni muhimu kuongea na daktari wako kuhusu hatari hizi.

Ili daktari na wewe kufikiria uwezekano wa kujifungua kwa njia ya kawaida baada ya upasuaji, inakubidi wewe na mtoto wako muwe katika afya njema. Unaweza kujaribu kujifungua kwa kawaida hata ukiwa na ujauzito wa mapacha, cha msingi ni daktari kuhakikisha na kusema wote mko katika afya nzuri ya kuhimili zoezi zima.

Sababu hatari ambazo daktari hatakuruhusu kujifungua kwa kawaida baada ya kujifungua kwa upasuaji ujauzito uliopita ni pamoja na:

  • Uzito uliopitiliza (kama BMI yako ni 30 au zaidi)
  • Shinikizo kubwa la damu wakati wa ujauzito (Pre-eclampsia)
  • Umri mkubwa (kawaida zaidi ya 35)
  • Upasuaji wako wa awali ulifanyika miezi 19 iliyopita.
  • Mtoto wako tumboni ni mkubwa sana.
  • Kama wakati wa upasuaji ulichanwa kwa wima (vertical cut) hauruhusiwi kujaribu kujifungua kwa njia ya kawaida. Kuna nafasi kubwa ya mshono wako kuachia wakati wa kusukuma mtoto, hali ambayo italeta madhara makubwa kwako na mtoto wako. Itakubidi kufanyiwa upasuaji tena.

 Faida za Kujifungua kwa Njia ya Kawaida Baada ya Kujifungua kwa Upasuaji.

Asilimia 70 ya wanawake wanaojaribu kujifungua kwa njia ya kawaida wanafanikiwa, wengine inashindikana kwasababu ya dharura zinazotekea wakati wa kujaribu, wanaishia kufanyiwa upasuaji.

Unaweza kutamani kujaribu kujifungua kwa kawaida baada ya upasuaji kwasababu ya sababu mbalimbali, jaribio hili likifanikiwa kuna faida ambazo ni:

  • Hakuna upasuaji utakaofanyika
  • Kiasi kidogo cha damu kitapotea
  • Uponaji wa haraka
  • Inapunguza nafasi ya maambukizi
  • Sio rahisi kusumbuka na kidonda kwenye kibofu, utumbo au ogani nyingine.
  • Inapunguza nafasi ya kuwa na matatizo makubwa wakati wa kujifungua kwa ujauzito ujao.

Kumbuka

Sio kila hospitali inatoa huduma ya mjamzito kujifungua kwa njia ya kawaida baada ya upasuaji katika ujauzito wake wa awali, hivyo katika mpango wako wa kujifungua hakikisha unahusisha hospitali unayotarajia katika mkakati wako ili kujua kama inatoa huduma hiyo. Hata kama nafasi ya mshono uliopita kuachia wakati wa kusukuma ni ndogo, hospitali inatakiwa kujiandaa kwa hali yeyote ya dharura inayoweza kutokea. Baadhi ya hospitali hazina utayari wa vifaa na watu wenye ujuzi kukabiliana na hali ya dharura.

IMEPITIWA: SEPTEMBA, 2021.

Kujifungua, Kujifungua AfyaTrack

Njia Mbalimbali za Kujifungua na Faida Zake

Kipindi hiki tofauti na zamani kumekuwa na njia mbali mbali za kujifungua. Hii intokana na maendeleo ya teknolojia na uwepo wa wataalamu mpaka kwenye vituo vya chini kabisa vya afya. Hali hii imesaidia kupunguza kwa kasi vifo vya mama na mtoto. Zifuatazo ni njia mbalimbali zinazotumika kujifungua. Ni vyema kuzitambua na kuzielewa mapema ili uweze kufahamu mapema ni njia gani ambayo itatumika wakati wa kujifungua kwako.

Ukweli Unaotakiwa Kujua Kuhusu Njia za Kujifungua

  • Chaguo zilizopo wakati wa kujifungua ni pamoja na: kujifungua bila msaada (kawaida), kujifungua kwa msaada na kujifungua kwa upasuaji.
  • Unaweza kujifungulia nyumbani, zahanati/kituo cha afya au hospitalini.
  • Kujifungua kwa njia ya kawaida bila dawa hakuna maumivu, ni rahisi kama mama atajifunza mbinu za kupumua wakati wa kusukuma mtoto katika chumba cha kujifungulia.
  • Katika kuhakikisha njia gani ni sahihi kwa mama wakati wa kujifungua upimaji wa faida na hasara za njia hiyo uende sambamba na pendekezo la mjamzito ambalo ni salama kwake.
  • Kila mwanamke ana uzoefu wa kipekee wakati wa kujifungua, wnaawake wengi wanakiri wakati wa kuzaa mtoto kuna amabatana na maumivu. Hata hivyo, maumivu hay ani ya mada mfupi, zipo aina na njia madhubutu za kupunguza ukali wa maumivu wakati wa kujifungua.

Kujifungua kwa Njia ya Kawaida (Kujifungua Bila Msaada- Unassisted birth)

Kujifungua kwa njia ya kawaida

Wewe na familia yako mnaweza kubaini ishara za kawaida za uchungu. Mwanamke anaweza kujifungua siku kadhaa au hata wiki kadhaa kabla au baada ya tarehe iliyotarajiwa, kulingana na tarehe ya kipindi cha mwisho cha hedhi ya kawaida. Mwanamke anapofahamu maana ya uchungu, ataweza kufahamu kitakachotokea. Ufahamu huu humsaidia kutulia zaidi na kuwa na ujasiri katika siku au wiki za mwisho za ujauzito.

Yafahamu maagizo dhahiri ya jambo la kufanya pale uchungu unapoanza (kwa mfano ikiwa utakuwa na maumivu ya mkakamao wa misuli ya fumbatio ya tumbo la uzazi au kuvuja kwa kilowevu cha amniotiki, maarufu kama kupasuka chupa). Hakikisha kuwa kuna mtu atakaye mwita mkunga au mtaalamu mwingine ili kukuzalisha haraka iwezekanavyo.

Mkunga wako anafaa kuzingatia maandalizi ya kujifungua na:

  • Kuheshimu chaguo la mama. Anapaswa kumpa mama habari zote zinazohitajika kuhusu uzalishaji safi na salama, lakini hatimaye anapaswa kuheshimu chaguo lake kuhusu mahali pa kujifungulia na mtu angelipenda kuandamana naye.
  • Kukusaidia kutambua mahali pa kupata usaidizi wakati wa kujifungua na kipindi cha baada ya kujifungua kinachofuata punde.
  • Kupangia gharama yoyote ya ziada inayohusiana na kujifungua kwako.
  • Kutayarisha vifaa vya kumtunza mama na mtoto wake atakayezaliwa.

Faida za Kujifungua kwa Njia ya Kawaida

  • Watoto wanaozaliwa kwa njia ya kawaida wanakuwa na matatizo madogo ya upumuaji.
  • Mama anapona haraka na kuepuka aina yeyote ya matatizo yanayohusiana na upasuaji kama vile uchanwaji wa utumbo au ogani za eneo la tumbo wakati wa upasuaji.
  • Njia hii ya kujifungua ina kiasi kidogo cha maambukizi na ukaaji mfupi hospitali au kituo cha afya.

Hasara za Kujifungua kwa Kawaida

  • Kuchanwa eneo kati ya njia ya haja kubwa na uke.

Njia za kujifungua kwa Msaada (Assisted Births)

Kujifungua kwa njia ya kawaida kwa msaada wa vifaa maalumu

Vifaa hivi huwasaidia akina mama na watoto pale watoto wanapotakiwa kuzaliwa haraka. Ni zana muhimu sana kwa mtu mwenye ujuzi wa kuzitumia.

Kifaa cha kunyonyea cha utupu (vacuum extractor) ni kifuniko kidogo cha kunyonyea ambacho hutosha kwenye kichwa cha mtoto kinachotokeza angali akiwa ndani ya uke. Hewa hujazwa ndani ya kile kifuniko ili kiweze kushikilia vizuri ngozi ya kichwa cha mtoto wakati mtaalam anapokivuta. Utaratibu huu unaweza kusababisha damu kuganda kwenye kichwa cha mtoto, kitaalam inaitwa (cephalohematoma)

Koleo hufanana na mikasi mirefu yenye bawaba ambayo mwishoni imejikunja ili kutosha kwenye kichwa cha mtoto. Kifaa hiki kinaweza kuleta madhara makubwa sana kwa watoto na mama vikitumiwa vibaya au vkitumiwa na mtu asiye na ujuzi.

Matumizi ya kifaa cha kunyonyea (vacuum-cup) yameongezeka. Sababu tatu zilizosababisha ongezeko la matumizi ya vifaa hivi ni kwasababu ya:

  • Ongezeko la matumizi ya dawa ya usingizi ya epidural, ambayo hurefusha hatua ya kusukuma
  • Muda maalum wa kusukuma uliotengwa kwa wanawake katika baadhi ya hospitali
  • Jitihada za hospitali kupunguza uwezekano wa kufanyiwa upasuaji.

Kifaa cha kunyonyea (vacuum-cup) mara nyingi hutumiwa pamoja na dawa ya ganzi ya mgongoni (epidural) kwa sababu ganzi huzuia hisia za kusukuma. Kama ulipewa dawa ya ganzi ya mgongoni (epidural), vuta subira mpaka mlango wa kizazi utakapokuwa umeshatanuka vya kutosha. Unaweza pia ukaongeza uwezekano wa kuepuka kujifungua kwa kutumia vifaa hivi au kwa upasuaji kwa kutoanza kusukuma haraka mpaka pale mlango wako wa kizazi unapokuwa umekamilika kutanuka. Kama utasubiri mpaka utakapohisi hali ya kusukuma, au kichwa cha mtoto wako kimezidi kutokeza,utakuwa na nguvu zaidi na unaweza kusukuma vizuri zaidi.

Kabla ya kutumia njia hii kama hakuna dharura yoyote, kaa mikao tofauti ambayo itasaidia kufungua nyonga zako. Jaribu kuchuchumaa au kutekenya chuchu ili kuongeza nguvu uchungu na kupata nguvu zaidi ya kusukuma.

Kuchanwa eneo kati ya uke na njia ya haja ndogo (Episiotomy). Hii ni aina nyingine ya kujifungua kwa njia ya kawaida kwa msaada ambapo madaktari watafanya utaratibu huu ikiwa wanataka kumtoa mtoto haraka.

Kitendo cha kupasua chupa ya maji ya uchungu (Amniotomy). Daktari kifaa maalum chenye muonekano wa ndoana (plastiki) kutengeneza uwazi katika “amniotic sac”.

Kuanzishiwa uchungu (Induced labor)-hali hii inatokea pale daktari anapokuanzishia uchungu kabla haujaanza wenyewe. Kitendo hichi kitapendekezwa ikiwa daktari ana wasiwasi na afya yako au mtoto wako.

Kujifungua kwa upasuaji mkubwa (Cesarean Section)

Kujifungua kwa njia ya upasuaji hutokea kwa sababu kadhaa. Kama mtoto ni mkubwa au mdogo sana, kama unajifungua mapema au baada ya muda wa kujifungua kupita, una umri mkubwa au ni mwoga sana, kuchoka sana kwa sababu ya ujauzito au kuchoka sana kwa sababu ya uchungu, kama una mapacha, kama mtoto alitanguliza makalio, au kama wakati uliopita alijifungua kwa upasuaji.

Kiwango cha watu wanaojifungua kwa njia ya upasuaji mkubwa kimeongezeka sana kwa kipindi cha miaka thelathini iliyopita. Kujifungua kwa upasuaji huhusisha upasuaji mkubwa wa tumbo. Lazima ufanyike hospitalini, mahali ambapo dawa ya nusu kaputi, dawa za kuua bakteria (antibiotiki), na damu ya akiba pia inapatikana. Kujifungua kwa upasuaji ni operesheni zinazookoa maisha wanapofanyiwa wanawake wenye matatizo fulani wakati wa kujifungua, ikiwa ni pamoja na matatizo ya kitovu (kamba ya kitovu kutangulia kichwa cha mtoto), kondo la nyuma linapoziba mlango wa uzazi (placenta previa), kondo la nyuma kushindwa kufanya kazi yake vizuri na kusababisha mtoto kushindwa kushuka kupitia kwenye fupa nyonga.

Kama unataka kujifungua kwa upasuaji mkubwa, utapelekwa kwenye chumba cha upasuaji, mahali ambapo utachomwa sindano ya dawa ya usingizi au utachomwa sindano ya ganzi kwenye uti wa mgongo (epidural) ili tumbo na miguu yako ife ganzi kabisa. Utaingiziwa Mpira wa kutolea mkojo ili kuhakikisha kibofu chako kinakuwa kitupu. Utaendelea kubaki macho. Kwa nadra sana wakati ambapo upasuaji unatakiwa ufanywe haraka sana, utachomwa sindano ya dawa ya nusu kaputi ili usinzie kwa sababu hufanya kazi kwa haraka zaidi kuliko ya uti wa mgongo (epidural).

Dawa ya nusu kaputi inapoanza kufanya kazi, daktari atakupasua kwa mlalo chini ya tumbo karibia kwenye kinena (Upasuaji wa wima hufanywa kwenye matukio ya dharura), upasuaji mwingine hufanyika tena kwenye misuli ya mlango wa kizazi ili kurahisisha mtoto kutoka. Halafu atamfyonza pua na mdomo mtoto wako, atakibana kitovu na kukikata na kuangalia upumuaji wa mtoto kama ni wa kawaida. Mambo yote yakienda vizuri, wewe na mwenzi wako mnaweza kumshikilia mtoto wenu wakati daktari akiendela kutoa kondo la nyuma na kushona kidonda. Utaratibu mzima huchukua muda wa saa moja. Kujifungua kwa upasuaji mkubwa kunaweza kuokoa maisha na kuboresha afya katika mazingira ya dharura, lakini sio kwamba ni njia ya kawaida tu ya kukimbilia kuchagua.

KUMBUKA

Vifaa vya kujifungua ambavyo mwanamke mjamzito na familia yake wanapaswa kushauriwa watayarishe kabla ya siku ya kujifungua ni:

  • Nguo safi kabisa za mama kulalia na za kumpangusa mtoto mzawa na kumfunika
  • Wembe mpya wa kukata kamba kitovu
  • Uzi safi mpya wa kufungia kitovu au kibana kitovu maalumu
  • Sabuni, kitambaa safi cha kusafishia na ikiwezekana, pombe tiba tiba ili kuepuka maambukizi
  • Maji safi ya kunywa, kumwosha mama mikono na mikono yako.
  • Ndoo tatu kubwa au bakuli.
  • Vifaa vya kutengenezea vinywaji vya kuongeza maji mwilini au chai.
  • Tochi ikiwa hakuna umeme katika eneo husika.

Kumbuka kuwa, matatizo yanayohusiana na ujauzito kama vile shinikizo la juu la damu na kuvuja damu yanaweza kutokea wakati wowote katika ujauzito, na ugonjwa wowote unaweza kutokea wakati wa ujauzito. Hali hizi zinapohisiwa katika awamu yoyote ya ujauzito, unapaswa kupatiwa rufaa mara moja na mkunga atakushauri kumuona  au kutafuta huduma ya kitabibu haraka iwapo dalili za hatari zitaonekana.

Katika hali ya dharura

Hakikisha kuwa wewe na mwenza wako pamoja na watu wengine katika familia wanajua mahali pa kutafuta usaidizi.

  • Fanya utaratibu wa usafiri
  • Akiba ya pesa za usafiri, dawa na matibabu mengine.
  • Nani ataandamana na wewe hadi kwenye kituo cha afya?
  • Nani ataangalia familia wakati mama hayupo.

Mwanamke mjamzito anaweza kuvuja damu kwa wingi wakati wa kujifungua au baada ya kuzaa hivyo anaweza kuhitaji kuongezewa damu. Hakikisha kuwa wewe au mume wako mmewatambua watu wazima wawili wenye afya watakaokubali kukutolea damu ikiwa mama atahitaji.  Na wasiliana na mtaalamu wa afya ili ahakikishe watu waliojitolea kutoa damu kuwa hawataathirika kwa kutoa damu, na kwamba afya yao kwa ujumla itakaguliwa kabla ya kutoa damu.

IMEPITIWA: SEPTEMBA, 2021.

MENU